دفتر حاضر، نخستین مجلد از فهرستواره‌های نسخه‌های عکسی علوم عقلی اسلامی است که 1000 نسخه، شامل 2422 رساله را دربرگرفته است. این نسخه‌ها در 143 کتابخانة مختلف نگهداری می‌شوند. در هریک از مجلدات بعدی این اثر نیز 10۰۰ نسخه معرفی خواهد شد.

مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی که با هدف تدوین دائره‌المعارف‌هایی در موضوعات علوم عقلی اسلامی تأسیس شده است، برای تدوین مقالاتی جامع و محققانه باید از همة منابع موجود در این موضوعات بهره گیرد. ازاین‌رو، مراجعه به نسخه‌های خطی علوم عقلی اسلامی نیز برای این مجموعه ضروری است.

براین‌اساس، این مرکز بر ‌آن شد تا در کنار کتابخانه تخصصی کم‌نظیر خود در علوم عقلی، با جمع‌آوری تصاویر نسخ خطی به غنای کتابخانة خود بیفزاید و به این منظور در نیمه دوم سال 1388 «واحد نسخ خطی» را در کتابخانة تخصصی خود تأسیس کرد. هدف این واحد، شناسایی، تهیه، آماده‌سازی، فهرست‌نویسی و بایگانی تصاویر نسخه‌های علوم عقلی اسلامی برای استفاده پژوهشگران در نگارش مقاله‏های دائره‌المعارفی است. واحد نسخ خطی توانسته است در طول این سال‌ها، ضمن برقراری ارتباط و همکاری با برخی از کتابخانه‌های داخل و خارج از کشور و اعزام محققان مرکز به کشورهای هند و ترکیه، و نیز با استفاده از فضای اینترنت، مجموعه‌ای گسترده، شامل بیش از 8000 نسخه علوم عقلی، حاوی نزدیک به 25000 رساله از تصاویر نسخه‌های خطی، و بیش از 2000 کتاب سنگی و سربی علوم عقلی را شناسایی و تهیه کند.

 در اینجا یادآوری این نکته مناسب است که مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی، پیش از این اثری را با عنوان فهرست نسخه‌های عکسی علوم عقلی اسلامی منتشر کرده که تفصیل یافتة اثر حاضر است. در کتاب فهرست، افزون بر اطلاعات مندرج در کتاب فهرستواره، آغاز و انجام رساله‌های معرفی شده، همراه با ملاحظات در معرفی رساله‌ها ارائه شده است. در هر جلد از کتاب فهرست پانصد نسخه عکسی معرفی شده و تا کنون دو جلد آن منتشر شده است.

1. ساختار فهرستواره حاضر

کتاب فهرستواره نسخه‌های عکسی علوم عقلی اسلامی به دو بخش تقسیم می‌شود:

1-1. فهرستواره نسخه‌ها

چینش اطلاعات در فهرست نسخه‌ها به ترتیب ذیل است:

• شمارة ثبت نسخه و رساله (بیان‌کنندة شمارة نسخه و رساله در کتابخانة مرکز پژوهشی دائرهْْ‌المعارف علوم عقلی اسلامی)؛
• عنوان اصلی و دیگر عناوین (شامل عنوان اصلی و عنوان‌های فرعی و جعلی رساله)؛
• پدیدآوران (شامل نام مؤلف، شارح، مترجم و... همراه با ذکر نقش پدیدآور)؛
• موضوع (بیان‌کنندة موضوعاتی که رساله به آنها پرداخته است)؛
• زبان (بیان‌گر زبان رساله)؛
• وضعیت نسخه (شامل تعداد برگ، نوع خط، تعداد سطر و کامل یا ناقص بودن رساله و تعیین نوع نقص آن)؛
• وضعیت کتابت (شامل نام کاتب، محل و تاریخ کتابت)؛
• وضعیت نشر (اشاره به وضعیت نشر رساله فهرست‏شده با توجه به جست‏وجوهای گوناگون در کتابخانه‏های داخل و خارج کشور)؛
• نسخ دیگر (اشاره به تعداد نسخه‌های این رساله در داخل کشور با ارجاع به فهرستواره دست‌نوشت‌های ایران: دنا)؛
• نسخ مرکز (معرفی نسخه‌های دیگر همین رساله در مرکز پژوهشی دائرهْْ‌المعارف علوم عقلی اسلامی)؛
• محل نگهداری (بیان‌کنندة محل نگهداری نسخة اصلی رساله).

1-2. نمایه‌ها

هشت نمایه زیر در بخش دوم کتاب ارائه شده است:

1-2-1. نمایه عناوین: در این نمایه، همة عنوان‌های اصلی، فرعی و جعلی رساله‌های مندرج در فهرستواره نسخه‌های عکسی علوم عقلی اسلامی را به ترتیب حروف الفبا آورده‌ایم.

1-2-2. نمایه پدیدآوران: در این نمایه، پدیدآوران اصلی همراه با عنوان‌های اصلی رساله‌ها آمده است. مراد از پدیدآور اصلی، شخصی است که نقش اصلی را در تولید رساله داشته است. این نقش‌ها شامل تألیف، شرح، ترجمه و مانند آن است.

1-2-3.  نمایه آثار با پدیدآور نامعلوم: برای سهولت کار پژوهشگران، همه عنوان‌های اصلی، فرعی و جعلی رساله‌هایی که مؤلف آنها نامعلوم مانده، در این قسمت ذکر شده است.

1-2-4. نمایه موضوعات: در اینجا همة موضوعات و عنوان اصلی رساله‌ها را به‌صورت الفبایی آورده‌ایم. بدیهی است در این نمایه، عنوان اصلی به تعداد موضوعات رساله، ذیل هر موضوع تکرار شده است.

1-2-5. نمایه کاتبان: نام همة کاتب‌ها در این نمایه آمده است و اگر کاتب به‌جز کتابت، نقش دیگری مانند مؤلف، مترجم، محشی و... داشته، آن را نیز در پرانتز یادآور شده‌ایم.

1-2-6. نمایه تاریخ کتابت: ترتیب چینش این نمایه، از قدیم‌ترین تاریخ تا دوره معاصر است.

1-2-7. نمایه محل کتابت: در این نمایه، مکان کتابت نسخه‌ها، به ترتیب حروف الفبا مرتب شده است.

1-2-8. نمایه محل نگهداری: در این نمایه، نام‌های اختصاری مراکزی که اصل نسخه‌ها در آنجا وجود دارد، به ترتیب الفبایی آمده است؛ نام تفصیلی مراکز و کتابخانه‌ها را در اختصارات ابتدای کتاب آورده‌ایم.

2. مزیت‌های فهرستواره حاضر