مناسبت ها
نشريات تخصصي
پيوندهاي داخلي
محصولات مرکز
معجم هاي موضوعي (نرم افزارها)
اصطلاح‌نامه‌ها
تک نگاريها
کتابشناسيها
کتابها و نرم افزارهاي معجم موضوعي
سایت‌های مرتبط
کتاب اصطلاح‌نامه عرفان نظري در دو جلد به همراه لوح فشرده منتشر شد
تهيه اصطلاح‌نامه‌هاي علوم، از نمونه‌هاي مهم سامان‌دهي مسائل و مباحث علوم بشري است که نقش مهمي در ايجاد جامعيت، گستردگي، سرعت و دقت در پژوهش‌هاي علمي دارد.
کار تهيه و تدوين اصطلاح‌نامة عرفان نظري از دوازده سال پيش، با استفاده از محققان متخصّص و نظارت اساتيد برجسته آغاز شد و اصطلاحات و اصطلاح‌نامة آن در شوراي علمي عرفان به تصويب رسيد.
با توجه به اينکه اغلب منابع اصطلاح‌نامة عرفان نظري، عربي بوده‌اند، «زبان عربي» به‌عنوان زبان اصلي اين اصطلاح‌نامه برگزيده شد، هر چند برخي از اصطلاحاتي كه از منابع فارسي استخراج شده و به فارسي هم شهرت داشته‌اند به عربي تبديل نشده است؛ از اين رو، در ترتيب الفبايي اين مجموعه حروف فارسي مثل «پ» و «چ» هم وجود دارد.
رده‌هاي عرفان نظري
همة اصطلاحات عرفان نظري که در اين مرحله و در جلد اول و دوم از اين مجموعه عرضه مي‌شود، در بيست و دو ردة زير قرار گرفته‌اند:
جلد اول
1. أحکام الوجود؛ 2. الأسماء؛ 3. الصفات؛ 4. الأظلال (العام)؛ 5. الأعيان؛ 6. التجليات؛ 7. التعينات؛ 8. التنزلات؛ 9. الحضرات؛
جلد دوم
10. الحقائق؛ 11. الحمد؛ 12. الرقائق الارتباطيه؛ 13. الشؤون (العام)؛ 14. الظهورات (أعم‌الأعم)؛ 15. الظهورات (العام)؛ 16. العوالم؛ 17. الکلمات؛ 18. المراتب؛ 19. المظاهر؛ 20. المقامات (العام)؛ 21. المنازل؛ 22. النشئات.
نکاتي درباره اصطلاح‌نامه نويسي
مفهوم اصطلاح‌نامه
«اصطلاح‌نامه»، معادل فارسي واژة «تزاروس» (Thesaurus)، به‌معناي «گنجينة لغات» است و مراد از آن، معجمي است که همة واژه‌ها يا اصطلاحات مربوط به حوزة خاصي از معارف و فرهنگ بشري را با سامان‌دهي و نظام‌مندي ويژه‌اي در بر دارد.
در آغاز، هدف از تهية اصطلاح‌نامه‌ها، دستيابي آسان به اصطلاحات و کاربرد دقيق آنها بود، اما با گذشت زمان، سامان‌دهي مفهومي و کاربرد واژه‌ها در نمايه‌سازي، هدف اصلي تهية اصطلاح‌نامه‌ها قرار گرفت.
نظام مطلوب در اصطلاح‌نامه‌ها، در بردارندة طبقه‌بندي سلسله‌مراتبي (اعم و اخص)، مشخص ساختن اصطلاحات مترادف (مرجح و نامرجح) و اصطلاحات وابسته و مرتبط با يکديگر است.
اهميت اصطلاح‌نامه
با توجه به محدوديت‌هاي انسان از نظر کوتاهي عمر، حافظة محدود، ناتواني در توجه همزمان به امور گوناگون و متفاوت، ضرورت گزينش و تعيين گسترة پژوهش‌ها، اهميت تهية اصطلاح‌نامه‌ها بيشتر رخ مي‌نمايد.
اصطلاح‌نامه‌نويسي در علوم عقلي اهميت ويژه‌اي دارد؛ چه آنکه از يک سو، هدف اصطلاح‌نامه‌ها، سامان‌دهي همة اصطلاحات، ترسيم نقشة جامع علم، تعيين روابط و تبيين دامنة واژه‌ها و اصطلاحات است و از سوي ديگر، در علوم عقلي
مهم‌ترين راه براي کشف و اثبات واقعيت‌ها، تحليل و ترکيب مفاهيم و فهم روابط مفهومي آنهاست، به‌ويژه آنکه مهم‌ترين خطاهاي منطقي در اين علوم، در ابهام و خلط مفاهيم، اشتراک‌هاي لفظي و بي‌توجهي به روابط ميان اصطلاحات
ريشـه دارد.
بازگشت به تاريخ علمي بشر نشان مي‌دهد سرآغاز خطاهاي منطقي و دستاويز سردمداران سوفيسم نيز ريشه در اين خطا دارد؛ از اين رو، سقراط ـ پيشرو مقابله با نسبي‌گرايي و شک‌گرايي ـ نقطة کور جدال‌هاي سوفيست‌ها را در آن يافت و در رويارويي با آنها به تبيين مفهوم واژه‌ها و تعيين دامنة مفهومي آنها پرداخت.
چنان‌که اشاره شد پيشينة تعريف اصطلاحات و تعيين دامنة مفهومي واژه‌ها، دست‌کم به تاريخ مکتوب علوم عادي بشر باز مي‌گردد و توجه به اهميت آن در يونان قديم به اندازه‌اي بود که سبب شد بخش زيادي از کتاب متافيزيک ارسطو به تعريف واژه‌ها اختصاص يابد. اما تاريخ تدوين اصطلاح‌نامه‌ها به‌معناي امروز (که در آن روابط همة اصطلاحات يک علم، با يکديگر تعيين، و جايگاه يک واژه در ساختار کلي علم روشن مي‌گردد) پيشينة درازي ندارد.
وضعيت اصطلاح‌نامه‌هاي موجود و اظهارنظر انديشمنداني که در اين باره سخن گفته و مقالاتي نوشته‌اند، به‌خوبي نشان مي‌دهد که مهم‌ترين هدف آنها از اين کار، دسته‌بندي مباحث براي ايجاد سرعت و سهولت در امر بازيابي بوده است؛ در حالي که به‌نظر مي‌رسد نظام اصطلاح‌نامه، داراي ظرفيت‌هاي بيشتري است و در علوم عقلي که تعيين دامنة مفهومي در آنها، نقش زيادي در کشف، اثبات و انتقال مفاهيم دارد، اين ظرفيت‌ها روشن‌تر است و بيشتر بايد مورد توجه قرار گيرد. البته استفادة کامل از ظرفيت‌هاي بالقوه اصطلاح‌نامه در پيشبرد علوم، نيازمند انجام پاره‌اي اصلاحات در اصول و نظام اصطلاح‌نامه‌نويسي است.
فوايد اصطلاح‌نامه
مهم‌ترين فوايد اصطلاح‌نامه‌ها عبارت‌اند از:
- دستيابي سريع و آسان به نظام و نقشة جامع يک علم، از راه مراجعه به نمودار درختي مبتني بر اصطلاح‌نامه؛
- فهم جايگاه و موقعيت هر يک از موضوع‌ها و مسائل يک علم در ساختار کلي آن علم و دستيابي به رابطة هر موضوع با موضوع‌هاي ديگر آن علم، از راه مراجعه به رده، اعم‌ها، اخص‌ها و وابسته‌هاي هر اصطلاح؛
- دستيابي به دقيق‌ترين و آشناترين واژه‌ها و اصطلاحات از ميان واژه‌هايي که معناي يکساني دارند، از راه مراجعه به اصطلاحات «مرجح» و «نمودار درختي» که در آن، تنها از اصطلاحات مرجح استفاده مي‌شود؛
- شناخت مترادف‌هاي يک اصطلاح، از راه مراجعه به واژه‌هاي «نامرجح» آن؛
- شناخت مشترک‌هاي لفظي، از راه مراجعه به اصطلاح‌نامة الفبايي و توضيح‌دهندة اصطلاحات.
اصطلاح‌نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي
مرکز پژوهشي دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي، کار تهيه اصطلاح‌نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي را از سال 1377ش با هدف کاربردهاي دائرةالمعارفي، از علم منطق آغاز کرده و رشته‌هاي ديگري از علوم عقلي را در پانزده سال گذشته به آن افزوده است.
از ميان رشته‌هاي علوم عقلي، تاکنون ـ علاوه بر اصطلاح‌نامة عرفان نظري، که در اين کتاب عرضه شده است ـ ويرايش نخست از اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي، منطق و فلسفة اشراق به پايان رسيده و همزمان با اين مجموعه در اختيار عموم پژوهشگران و علاقه‌مندان به اين رشته‌ها قرار گرفته است و اصطلاح‌نامه‌هاي فلسفة اسلامي، کلام اسلامي و فلسفة اخلاق آخرين مراحل انجام خود را مي‌گذراند. کار تهية اصطلاح‌نامه‌هاي عرفان ادبي و عرفان عملي نيز مدتي است که در اين مرکز آغاز شده و تهية اصطلاح‌نامه‌هاي فلسفة سياسي، فلسفة حقوق و فلسفة دين در دستور کار اين مرکز قرار
گرفته است.
تهية اصطلاح‌نامه در بعضي از رشته‌هاي علوم عقلي اسلامي، پيش از اين نيز در ايران سابقه داشته، اما تا آنجا که مي‌دانيم، تاکنون اقدامي براي تهية اصطلاح‌نامة عرفان نظري، در ديگر مراکز داخلي يا خارجي صورت نگرفته و آنچه در رشته‌هاي ديگر انجام شده، ويژگي‌هاي لازم را براي دستيابي به فوايد و پيامدهاي علمي مورد انتظار، به‌ويژه نيازهاي اين مرکز نداشته است؛ از اين رو، اين مرکز، هماهنگ با ظرفيت‌هاي علمي اصطلاح‌نامه‌ها و نيازهاي خود، تهية اصطلاح‌نامه‌هاي علوم عقلي را از نو، آغاز کرد.
جهت آشنايي با جزئيات بيشتر درباره اصطلاح‌نامه اينجا را کليک کنيد
تشکر وقدرداني
همان‌گونه كه از ويژگي‌هاي اين کار و حجم آن برمي‌آيد، اين مجموعه (اصطلاح‌نامه عرفان نظري) حاصل تلاش پژوهشگران علوم عقلي و متخصصان امور نرم‌افزاري و مديران اجرايي متعددي است كه هر كدام نقشي ارزنده در اين دستاورد داشته‌اند؛ به ويژه استاد ارجمند جناب حجت‌الاسلام و المسلمين آقاي سيديدالله يزدان‌پناه كه نظارت علمي بر همة فعاليت‌هاي عرفاني مرکز را به‌عهده دارند و در تهيه اين اصطلاح‌نامه در طي چند سال زحمات زيادي را متحمل شدند که جا دارد از همگي آنها قدرداني كنيم، همچنين از پژوهشگر ارجمند جناب حجت‌السلام و المسلمين آقاي عبداللطيف عالمي كه بيشترين نقش را در استخراج اصطلاحات عرفان ايفا كردند سپاسگزاريم
در پايان خداي متعال را به‌سبب نعمت نظام جمهوري اسلامي و رهبري‌هاي داهيانة رهبر عظيم‌الشأن آن، حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌ايمدظله العالي، که اين اثر در ساية وجود ارزشمند ايشان به ثمر رسيده و به‌سبب وجود پربرکت رياست عاليه اين مرکز، علامة فرزانه حضرت آيت‌الله مصباح يزديدامت برکاته، که با رهنمودها و حمايت‌هايشان در مراحل مختلف ما را ياري کردند، حمد و سپاس مي‌گوييم. همچنين از اعضاي محترم شوراي عالي که سياست‌گذاري اين مرکز را به‌عهده دارند تشکر مي‌کنيم.
اميدواريم تلاش‌هاي دست‌اندرکاران اين مرکز مورد خشنودي و عنايت ويژة امام عصر(عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) قرار گيرد.
- بازدید: 2921 مرتبه