از مهم‌ترین ویژگی‌های حیات بشری که انسان را از حیوانات متمایز می‌کند، توانمندی او برای مدیریت، سامان‌دهی امور و چینش‌های حساب‌شده است. این ویژگی که زمینه‌ساز تحول و بالندگی است، دستیابی به اهداف مطلوب را برای انسان آسان و سریع می‌سازد.

تهیه اصطلاح‌نامه‌ها، از نمونه‌های مهم سامان‌دهی علوم بشری است که نقش مهمی در ایجاد جامعیت، گستردگی، سرعت و دقت در پژوهش‌های علمی دارد.

مفهوم اصطلاح‌نامه

«اصطلاح‌نامه»، معادل فارسی واژة «تزاروس» (Thesaurus)، به معنای «گنجینة لغات» است و مراد از آن، معجمی است که همة واژه‌ها یا اصطلاحات مربوط به حوزة خاصی از معارف و فرهنگ بشری را با سامان‌دهی و نظام‌مندی ویژه‌ای در بر دارد.

در آغاز، هدف از تهیة اصطلاح‌نامه‌ها، دست‌یابی آسان به اصطلاحات و کاربرد دقیق آنها بود اما با گذشت زمان، سامان‌دهی مفهومی و کاربرد واژه‌ها در نمایه‌سازی، هدف اصلی تهیة اصطلاح‌نامه‌ها قرار گرفت

نظام مطلوب در اصطلاح‌نامه‌ها، در بردارندة طبقه‌بندی سلسله مراتبی (اعم و اخص)، مشخص ساختن اصطلاحات مترادف (مرجّح و نامرجّح) و اصطلاحات وابسته و مرتبط با یکدیگر است.

فواید اصطلاح‌نامه

مهم‌ترین فواید اصطلاح‌نامه‌ها عبارت‌اند از:

1. دست‌یابی سریع و آسان به نظام و نقشة جامع یک علم، از راه مراجعه به نمودار درختی مبتنی بر اصطلاح‌نامه؛
2. فهم جایگاه و موقعیت هر یک از موضوع‌ها و مسائل یک علم در ساختار كلی آن علم و دست‌یابی به رابطة هر موضوع با موضوع‌های دیگر آن علم، از راه مراجعه به رده، اعم‌ها، اخص‌ها و وابسته‌های هر اصطلاح؛
3. دست‌یابی به دقیق‌ترین و آشناترین واژه‌ها و اصطلاح‌ها از میان واژه‌هایی که معنای یكسانی دارند، از راه مراجعه به اصطلاح‌های «مرجّح» و «نمودار درختی» که در آن، تنها از اصطلاح‌های مرجّح استفاده می‌شود؛
4. شناخت مترادف‌های یک اصطلاح، از راه مراجعه به واژه‌های «نامرجّح» آن ؛
5. شناخت مشترک‌های لفظی، از راه مراجعه به اصطلاح‌نامة الفبایی و توضیح‌دهندة اصطلاح‌ها.

اصطلاح‌نامه فلسفه اشراق

از حدود چهار سال پیش (در میان کارهای فلسفه)کار تهیه و تدوین اصطلاح‌نامة فلسفة اشراق، با استفاده از محققان متخصّص و نظارت اساتید برجسته آغاز شد و اصطلاحات و اصطلاح‌نامة آن در شورای علمی فلسفة اسلامی به تصویب رسید.

برای تهیه اصطلاح‌نامة فلسفة اشراق، از دو دسته منبع استفاده شده است:

1. مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛
2. برخی از شروح فلسفة اشراق، كه نام و نسخ مورد استفاده از آنها در انتهای كتاب آمده است.

رده‌های فلسفة اشراق

همة اصطلاحات فلسفة اشراق در هفت ردة زیر قرار گرفته‌اند:

1. الشیء؛
2. النور؛
3. النور المجرد؛
4. الظلمة؛
5. العالَم؛
6. الأسماء التأویلیة؛
7. القواعد الإشراقیة.