از مهم‌ترين ويژگي‌هاي حيات بشري که انسان را از حيوانات متمايز مي‌کند، توانمندي او براي مديريت، سامان‌دهي امور و چينش‌هاي حساب‌شده است. اين ويژگي که زمينه‌ساز تحول و بالندگي است، دستيابي به اهداف مطلوب را براي انسان آسان و سريع مي‌سازد.

تهيه اصطلاح‌نامه‌ها، از نمونه‌هاي مهم سامان‌دهي علوم بشري است که نقش مهمي در ايجاد جامعيت، گستردگي، سرعت و دقت در پژوهش‌هاي علمي دارد.

مفهوم اصطلاح‌نامه

«اصطلاح‌نامه»، معادل فارسي واژة «تزاروس» (Thesaurus)، به معناي «گنجينة لغات» است و مراد از آن، معجمي است که همة واژه‌ها يا اصطلاحات مربوط به حوزة خاصي از معارف و فرهنگ بشري را با سامان‌دهي و نظام‌مندي ويژه‌اي در بر دارد.

در آغاز، هدف از تهية اصطلاح‌نامه‌ها، دست‌يابي آسان به اصطلاحات و کاربرد دقيق آنها بود اما با گذشت زمان، سامان‌دهي مفهومي و کاربرد واژه‌ها در نمايه‌سازي، هدف اصلي تهية اصطلاح‌نامه‌ها قرار گرفت

نظام مطلوب در اصطلاح‌نامه‌ها، در بردارندة طبقه‌بندي سلسله مراتبي (اعم و اخص)، مشخص ساختن اصطلاحات مترادف (مرجّح و نامرجّح) و اصطلاحات وابسته و مرتبط با يکديگر است.

فوايد اصطلاح‌نامه

مهم‌ترين فوايد اصطلاح‌نامه‌ها عبارت‌اند از:

1. دست‌يابي سريع و آسان به نظام و نقشة جامع يک علم، از راه مراجعه به نمودار درختي مبتني بر اصطلاح‌نامه؛
2. فهم جايگاه و موقعيت هر يک از موضوع‌ها و مسائل يک علم در ساختار كلي آن علم و دست‌يابي به رابطة هر موضوع با موضوع‌هاي ديگر آن علم، از راه مراجعه به رده، اعم‌ها، اخص‌ها و وابسته‌هاي هر اصطلاح؛
3. دست‌يابي به دقيق‌ترين و آشناترين واژه‌ها و اصطلاح‌ها از ميان واژه‌هايي که معناي يكساني دارند، از راه مراجعه به اصطلاح‌هاي «مرجّح» و «نمودار درختي» که در آن، تنها از اصطلاح‌هاي مرجّح استفاده مي‌شود؛
4. شناخت مترادف‌هاي يک اصطلاح، از راه مراجعه به واژه‌هاي «نامرجّح» آن ؛
5. شناخت مشترک‌هاي لفظي، از راه مراجعه به اصطلاح‌نامة الفبايي و توضيح‌دهندة اصطلاح‌ها.

اصطلاح‌نامه فلسفه اشراق

از حدود چهار سال پيش (در ميان کارهاي فلسفه)کار تهيه و تدوين اصطلاح‌نامة فلسفة اشراق، با استفاده از محققان متخصّص و نظارت اساتيد برجسته آغاز شد و اصطلاحات و اصطلاح‌نامة آن در شوراي علمي فلسفة اسلامي به تصويب رسيد.

براي تهيه اصطلاح‌نامة فلسفة اشراق، از دو دسته منبع استفاده شده است:

1. مجموعه مصنفات شيخ اشراق؛
2. برخي از شروح فلسفة اشراق، كه نام و نسخ مورد استفاده از آنها در انتهاي كتاب آمده است.

رده‌هاي فلسفة اشراق

همة اصطلاحات فلسفة اشراق در هفت ردة زير قرار گرفته‌اند:

1. الشيء؛
2. النور؛
3. النور المجرد؛
4. الظلمة؛
5. العالَم؛
6. الأسماء التأويلية؛
7. القواعد الإشراقية.