فلسفههای مضاف به پژوهشهای فلسفی و عقلانی گفته میشود که به یک موضوع و یا با نگاهی درجه دوم به یک علم میپردازند. بنابراین، این فلسفهها گاهی همچون اثر پیشرو، مضاف به یک علماند و گاه مضاف به موضوعاتی که علوم بدان میپردازد. پرداختن به فلسفه علوم سبب میشود شناخت کافی از جوانب گوناگون علوم بهدست آید و در پرتو آن ثمراتی در عرصههای تعلیم، تعلّم، یافتن آسیبها و تولید علم حاصل شود. فلسفه علم کلام نیز دانش نوپایی است که بالندگی آن، شناخت آسیبها و ایجاد تحول در علم کلام، متناسب با شرایط کنونی را نوید میدهد.
آنچه در این مجموعه ارائه میشود بخشی از مباحث مطرح در «فلسفه علم کلام»، همچون چیستی علم کلام، تاریخچه و تطورات آن، گرایشهای گوناگون در کلام، روششناسی کلام و رابطه متقابل میان کلام و فلسفه اسلامی است.
و همچنین فصول ارائه شده در این مجموعه به شرح ذیل است:
فصل اول: چیستی علم کلام
چیستی فلسفه علم کلام/ محمد ایزدی تبار/ ص 19
ساختار کلی علم کلام/ حسین حجتخواه/ ص 53
بررسی تعاریف علم کلام / احمد حیدرپور 103
نامهای مختلف علم کلام حسین حجتخواه / ص 133
تبارشناسی کلام جدید/ حسن یوسفیان/ ص 151
«کلام اسلامی» در دائرةالمعارف راتلج و نقد آن / سیدعبدالرئوف افضلی / ص 169
فصل دوم: روششناسی علم كلام
روششناسی علم کلام / سیدمحمدحسن علوی / ص 197
جایگاه و گونههای روش عقلی در علم کلام / علی ربانی گلپایگانی 225
گستره اعتبار عقل / محمد حسینزاده 239
عقل و دین؛ تعامل یا تقابل / سیدعبدالرئوف افضلی 265
فصل سوم: رابطه كلام و فلسفه
نسبت کلام اسلامی با فلسفه اسلامی / ابوالفضل خراسانی / ص 299
بررسی رابطه علم کلام و فلسفه / علی ربانی گلپایگانی / ص 323
فلسفیشدن علم کلام، رویکرد ناموجه یا روند گریزناپذیر؟/ سیدمحمدمهدی افضلی / ص 335
فصل چهارم: تاریخ علم كلام
ادوار تاریخی علم کلام اسلامی / رسول رضوی / ص 375
پیدایی کلام اسلامی از دیدگاه آیتالله جعفر سبحانی / رحیم لطیفی / ص 401
فصل پنجم: فرق و مذاهب كلامی
نقش سیاست در پیدایش فرقههای کلامی در میان مسلمانان / محمد ایزدیتبار / ص 429
نقش منع تدوین حدیث در پیدایش فرقههای اسلامی / محمد ایزدیتبار / ص 479
سیمای شیعه در آیینه سه دائرةالمعارف غربی / نجیبالله شفق / ص 513
تطور اندیشههای کلامی در میان اهلسنت از صفاتیگری تا اشعریگری / یعقوب جعفری / ص 551