مناسبت ها
نشريات تخصصي
پيوندهاي داخلي
محصولات مرکز
معجم هاي موضوعي (نرم افزارها)
اصطلاح‌نامه‌ها
تک نگاريها
کتابشناسيها
کتاب‌ها و نرم افزارهاي معجم موضوعي
سایت‌های مرتبط
کتاب اصطلاح‌نامه معرفت‌شناسي
تهيه اصطلاح‌نامه‌هاي علوم، از نمونه‌هاي مهم سامان‌دهي مسائل و مباحث علوم بشري است که نقش مهمي در ايجاد جامعيت، گستردگي، سرعت و دقت در پژوهش‌هاي علمي دارد.
کار تهيه و تدوين اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي کمابيش از سال 1385 در اين مرکز آغاز شد. اين کار، با توجه به ارتباط زياد اين رشته با فلسفه‌هاي گذشته و معاصر غرب، تا حدود زيادي با آنچه در رشته‌هاي منطق، فلسفه، کلام و عرفان انجام مي‌شد متفاوت بود؛ از جمله اين تفاوت‌ها، ضرورت مراجعه به منابع غربي و ضرورت ادغام اصطلاحات برگرفته از منابع غربي با اصطلاحات اسلامي در اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي است.
«اصطلاح‌نامه»، معادل فارسي واژة «تزاروس» (Thesaurus)، به معناي «گنجينة لغات» است و مراد از آن، معجمي است که همة واژه‌ها يا اصطلاحات مربوط به حوزة خاصي از معارف و فرهنگ بشري را با سامان‌دهي و نظام‌مندي ويژه‌اي در بر دارد.
در آغاز، هدف از تهية اصطلاح‌نامه‌ها، دست‌يابي آسان به اصطلاحات و کاربرد دقيق آنها بود اما با گذشت زمان، سامان‌دهي مفهومي و کاربرد واژه‌ها در نمايه‌سازي، هدف اصلي تهية اصطلاح‌نامه‌ها قرار گرفت
نظام مطلوب در اصطلاح‌نامه‌ها، در بردارندة طبقه‌بندي سلسله مراتبي (اعم و اخص)، مشخص ساختن اصطلاحات مترادف (مرجّح و نامرجّح) و اصطلاحات وابسته و مرتبط با يکديگر است.
فوايد اصطلاح‌نامه
مهم‌ترين فوايد اصطلاح‌نامه‌ها عبارت‌اند از:
- دست‌يابي سريع و آسان به نظام و نقشة جامع يک علم، از راه مراجعه به نمودار درختي مبتني بر اصطلاح‌نامه؛
- فهم جايگاه و موقعيت هر يک از موضوع‌ها و مسائل يک علم در ساختار كلي آن علم و دست‌يابي به رابطة هر موضوع با موضوع‌هاي ديگر آن علم، از راه مراجعه به رده، اعم‌ها، اخص‌ها و وابسته‌هاي هر اصطلاح؛
- دست‌يابي به دقيق‌ترين و آشناترين واژه‌ها و اصطلاح‌ها از ميان واژه‌هايي که معناي يكساني دارند، از راه مراجعه به اصطلاح‌هاي «مرجّح» و «نمودار درختي» که در آن، تنها از اصطلاح‌هاي مرجّح استفاده مي‌شود؛
- شناخت مترادف‌هاي يک اصطلاح، از راه مراجعه به واژه‌هاي «نامرجّح» آن ؛
- شناخت مشترک‌هاي لفظي، از راه مراجعه به اصطلاح‌نامة الفبايي و توضيح‌دهندة اصطلاح‌ها.
امتيازات اصطلاح‌نامه‌هاي مرکز
- جامعيت اصطلاحات
- دقت در گزينش اصطلاحات و روابط
- مستند بودن اصطلاحات واصطلاح‌نامه به متون و مآخذ
- ترسيم نمودار درختي
- استفاده از واژه‌هاي اصلي به جاي علائم و رمزها
- بهره‌گيري در امور دائرةالمعارفي
- ارائة نرم‌افزار
جهت آشنايي با جزئيات بيشتر درباره اصطلاح‌نامه اينجا را کليک کنيد
منابع اصطلاح‌نامه معرفت‌شناسي
براي تهيه اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي، از چند دسته منابع استفاده شده است:
الف) منابع غربي
منابع معرفت‌شناسي غرب به چند دليل، منبع اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي قرار گرفته‌اند:
- خاستگاه بسياري از اصطلاحات، منابع فلسفي غرب است و هرچند در منابع اصيل و قديمي‌تر مسلمانان، برخي از اين اصطلاحات وجود دارند، اما معمولاً به‌طور مستقيم و با نگاه معرفت‌شناسي مورد بحث قرار نگرفته‌اند. افزون بر اين، چون حيثيت بحث در آثار مسلمانان، در بسياري از موارد، معرفت‌شناسي نبوده است، جايگاه ورود اصطلاحات نيز گاه به‌لحاظ معرفت‌شناسي مناسب نيست. از اين رو، بدون استفاده از منابع غربي نمي‌توان جايگاه اصطلاح‌نامه‌اي اصطلاحات معرفت‌شناسي مسلمانان را به‌خوبي شناسايي کرد؛ براي مثال، مباحث مربوط به «وجود ذهني»، «شبح محاکي» و «شبح غير محاکي» در فلسفه اسلامي در مباحث هستي‌شناسي مطرح شده‌اند؛ در حالي که اين اصطلاحات در معرفت‌شناسي با بحث «نظريات صدق» و «علم به عالم خارج» مرتبط‌اند و اين عناوين و مباحث آنها در معرفت‌شناسي غربي ريشه دارند.
- ادغام اصطلاحات معرفت‌شناسي غرب با معرفت‌شناسي اسلامي در اصطلاح‌نامه، نسبت معرفت‌شناسي مسلمانان با غربي‌ها را کاملاً روشن مي‌کند و برخي کاستي‌هاي موجود در هر يک از اين دو نوع معرفت‌شناسي را آشکار مي‌سازد.
- وارد کردن اصطلاحات معرفت‌شناختي برگرفته از آثار مسلمانان، در نمودار مشترک معرفت‌شناسي اسلامي با غرب، ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي عقلي مسلمانان را براي پرداختن به مسائل موجود معرفت‌شناسي جهان غرب کاملاً روشن مي‌سازد.
ب) منابع عقلي اسلامي
با توجه به اينکه بسياري از مباحث معرفت‌شناسي رايج در غرب، در منابع عقلي مسلمانان، با همان نگاه معرفت‌شناختي يا نگاهي نزديک به آن مورد بحث قرار گرفته‌اند، همة منابع منطقي، فلسفي و کلامي مرکز از منابع اصلي معرفت‌شناسي اسلامي به‌شمار آمده و همة اصطلاحات استخراج‌شده براي اصطلاح‌نامه‌هاي ديگر، براي انتخاب اصطلاحات معرفت‌شناسي مورد بررسي دوباره قرار گرفته‌اند. البته چون همة رده‌هاي اين علوم به معرفت‌شناسي ارتباط نداشتند، تمرکز اصلي کار بر رده‌هايي مانند ردة نظر، مفهوم، علم، عقل، حجت، مبادي حجت، برهان و تعريف بوده است.
ج) آثار معاصرين
انديشمندان مسلمان ايران، در پنجاه سال گذشته، با هدف مقايسه و پاسخ‌گويي به شبهات غربي، مارکسيستي و برخي انديشه‌هاي التقاطي آثار ارزشمندي را در مباحث معرفت‌شناختي نگاشته اند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز به‌دليل جدي‌تر شدن اين مباحث در کشور، کتاب‌ها و پايان‌نامه‌هاي بسياري در اين‌باره تدوين شده‌اند که در آنها اصطلاحات معرفت‌شناسي زيادي به‌کار رفته است. اين نوشته‌ها، در بومي شدن برخي اصطلاحات غربي نيز نقش ويژه‌اي داشته‌اند. با توجه به اين مطلب، برخي از آثار انديشمندان معاصر کشور نيز در شمار منابع اصطلاح‌نامة معرفت‌شناسي قرار گرفته‌اند.
رده‌هاي معرفت‌شناسي
-
فرامعرفت‌شناسي؛
-
رويکردهاي معرفت‌شناسي؛
-
علم (حصولي و حضوري)؛
-
امکان معرفت؛
-
راه‌هاي معرفت؛
-
علم حصولي؛
-
تعريف؛
-
تصور؛
-
تصديق؛
-
علم حضوري؛
-
تعقل؛
-
احساس؛
-
صدق؛
-
استدلال؛
-
موانع معرفت؛
-
علم به جهان خارج؛
-
قضيه.
همان‌گونه که از ويژگي‌هاي اين کار و حجم آن برمي‌آيد، اين مجموعه حاصل تلاش پژوهشگران علوم عقلي و متخصصان امور نرم‌افزاري و مديران اجرايي متعددي است که هر کدام نقشي ارزنده در اين دستاورد داشته‌اند. هرچند نام همه اين بزرگواران در آغاز اين کتاب آمده است، اما جا دارد از استاد ارجمند جناب حجت‌الاسلام و المسلمين محمد حسين‌زاده يزدي که نقش مهمي در فراهم آمدن اين اثر داشتند قدرداني ويژه‌اي داشته باشيم.
به روز رساني شده در تاريخ 1393/3/11
- بازدید: 2155 مرتبه