نرم‌افزار «معجم موضوعی شرح المواقف و تعلیقه‌های آن»
(مشتمل بر چکیده‌ها و نمایه‌های مذکور به همراه اصطلاحنامه علم کلام)
کنز الحکمه(1) نرم افزاری در زمینه علوم عقلی اسلامی است. این برنامه در برگیرنده دو نوع اطلاعات است: 1) نمایه‌ها و چکیده‌های کتاب شرح المواقف و تعلیقه‌های آن 2) اصطلاحنامه علم کلام.
1) نمایه‌ها و چکیده‌های شرح المواقف و تعلیقه‌های آن
بخش اول محتوای این نرم‌افزار چکیده‌ها، نمایه‌ها و کلیدواژه‌های کتاب شرح‌المواقف و تعلیقه‌های آن است.
چكیده و نمایه‌هایی که در این نرم افزار آمده است مربوط به كتاب‌های ارزشمند «المواقف فی علم الکلام» ایجی، «شرح المواقف» میرسیدشریف جرجانی، «تعلیقه چلبی» و «تعلیقه سیالکوتی» بر شرح‌المواقف است كه درمركز پژوهشی دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله تعالی با شیوه‌ای خاص تهیه شده و در اختیار پژوهشگران علوم عقلی به ویژه علاقه‌مندان علم كلام اسلامی قرار گرفته است.
در این مرکز چندین عنوان از منابع مهم علم کلام چکیده و نمایه شده است. دلیل انتخاب کتاب المواقف فی علم الکلام و شروح آن این است که این کتاب اثر یکی از برجسته ترین عالمان اهل سنت ایران در قرن هشتم هـ .ق به نام قاضی عضد‌الدین ایجی است و مواقف در میان تألیفات ایجی، مهم‌ترین اثر وی به شمار می‌آید و در شهرت او، حتی در زمان حیاتش نقش بسزایی داشته است و این کتاب از جامع‌ترین متون کلامی و یک دوره کامل کلام کلاسیک به شمار می‌آید.
در معرفی این اثر مهم و تعلیقه‌های آن مناسب است که بیافزاییم:
مواقف از حیث محتوا و تبیین مطالب اثری ابتکاری نیست بلکه با هدف تدریس در مدارس علمی نگارش‌یافته و مؤلف به خوبی از عهده آن برآمده است. این کتاب در زمان حیات ایجی جلب توجه كرد و از آن پس، همواره مورد توجه اندیشمندان و حوزه‌های درسی بود. حواشی و شرح‌های گوناگون این کتاب از اهمیت آن حکایت دارد.
در میان شرح‌های مواقف، شرح جرجانی مطلوب‌تر از همه است و بیشتر مقبول طبع‌ها واقع گشته است. شیوه جرجانی در شرح مواقف بر پرهیز از اطناب ممل و اختصار مخل است. از این رو این شرح مختصر‌تر از دیگر شرح‌های مواقف است. این شرح که در حوزه‌های علوم دینی و در دانشگاه‌های اهل سنت و شیعه در زمره متون درسی قرار داشته است، تنها شرحی است که همواره مورد توجه بوده و هم اکنون نیز در دسترس است و حتی در برخی از رشته‌های دانشگاهی، جزو مواد امتحانی دانشجویان دوره دکتری محسوب می‌گردد. کتاب مواقف و شرح جرجانی بر آن، نزد دانشمندان غربی نیز مطرح بوده و برخی از آنان، به معرفی و نشر آن پرداخته‌اند.
کتاب شرح مواقف در سال‌های 1239 و 1311 هـ.ق به طبع آستانه و در سال 1260 در لکناو و به سال 1325 و 1327 هـ.ق در قاهره به چاپ رسیده است. دو چاپ از این کتاب، هم اکنون در دسترس است: یکی چاپ منشورات شریف‌رضی است که بر اساس چاپ مطبعة السعاده مصر با تصحیح بدرالدین نعسانی در 1325 ق افست شده است. این چاپ در این نرم افزار استفاده شده است. چاپ دیگر به تصحیح محمود عمر د‌میاطی است که در منشورات محمد علی بیضون بیروت به سال 1419 هـ ق نشر یافته است.
برای اطلاع بیشتر درباره چکیده‌نویسی اینجا را کلیک کنید.
2) اصطلاحنامه علم کلام
اصطلاحنامه‌ای که در این نرم افزار ارائه شده است مربوط به اصطلاحات علم کلام است. این اصطلاحات از حدود 169 عنوان (316 مجلد) منابع علم کلام و تعدادی از منابع رشته‌های دیگر علوم عقلی استخراج و همه اصطلاحات و روابط آنها به منابع و تعاریف‌شان مستند شده است .
برای اطلاع بیشتر درباره اصطلاحنامه اینجا را کلیک کنید.
برای مشاهده فهرست منابع اصطلاحنامه علم کلام اینجا را کلیک کنید.
شایان ذکر است با توجه به گستردگی منابع و اصطلاحات این اصطلاحنامه قابل تکمیل و افزایش اصطلاحات است که این کار در حال انجام است و در نسخه‌های بعدی این نرم‌افزار منعکس خواهد شد.
رابطه اصطلاحنامه و کلید واژه:
باتوجه به اهمیت ایجاد ارتباط میان کلیدواژه و نمایه با اصطلاحات مرجح در این برنامه سعی شده است که کلید واژه‌ها با اصطلاحنامه هماهنگ شود اما باید توجه داشت که رابطه اصطلاحات مرجح در اصطلاحنامه با کلید واژه‌های نمایه‌ها رابطه عموم و خصوص من‌وجه است چه آنکه از یک‌سو منابع اصطلاحنامه علم کلام فراتر از کتاب شرح المواقف است از این‌رو اصطلاحات کلامی آن بیش از شرح مواقف خواهد بود و از سوی دیگر شرح المواقف کلید واژگانی فراتر از اصطلاحنامه علم کلام دارد زیرا در این کتاب به اصطلاحات علوم دیگر ، اعلام، فرق، آثار و... نیز اشاره شده است که در کلید واژه‌های این برنامه منعکس شده است.
با توجه به نکته فوق برای دست‌یابی به همه محتوای این نرم افزار دو طریق برای جست‌وجو وجود دارد : یک ) از طریق واژه‌های مندرج در اصطلاحنامه ؛ دو) از طریق وارد کردن کلیدواژه‌های مورد نظر در برنامه .
با تقدیر و تشکر از:
بنیانگذار و ریاست عالیه مركز
علامه آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی‌دامت‌بركاته
همکاران علمی و اجرایی مرکز:
علی مصباح، غلامرضا فیاضی، محمد فنایی، محمود فتحعلی، محمود رجبی، احمدابوترابی
احمد ابوترابی
محمد كریمی
مهدی رحیمی
همكاران پژوهشی در تهیه چکیده‌ها و نمایه‌ها:
محمد ایزدی‌تبار
محمد ایزدی‌تبار
محمدرضا محمدعلیزاده، محمدباقر ملكیان، حسین دیبا، محمدرضا مصطفی‌پور
محمدرضا محمدعلیزاده
محمدحسن هادوی‌پور، محمدباقرملکیان، احمد محمدی‌احمدی‌آبادی و سیدابراهیم موسوی
همكاران تهیه اصطلاحنامه:
علی ربانی‌گلپایگانی
علی ربانی‌گلپایگانی، محمدرضا مصطفی‌پور، محمدرضا امامی‌نیا، مهدی بابایی، حسین حجت‌خواه
مهدی بابایی
حسین حجت‌خواه
احمد حیدرپور، حسین حجت‌خواه، موسی ناظریان‌فر، سعید سنایی‌مهر، محمدحسین محمدی
آماده‌سازی نرم‌افزار:
مجتبی جعفری هرندی
شركت آفاق
سیدعلیرضا حسینی‌لواسانی، غلامحسین حاتمی، محمد مجد، محمدرضا نادری‌زاد
رضا صفری، سید روح‌الله مهدوی‌راد، محمود قدّومی
و با تشكر از:
محمود رجبی (قائم‌مقام محترم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله تعالی)، محسن قمی (مدیر سابق مركز از سال 1376 تا بهار 1378)، محمدحسن هادوی‌پور (مسئول سابق دفتر برنامه‌ریزی علمی مركز از سال 1378 تا 1385)، سیدمحمدعلی داعی‌نژاد (مسئول سابق گروه اصطلاح‌یابی و نمایه‌سازی مركز از سال 1376 تا 1380)، احمد حیدرپور (مسئول سابق واحد اصطلاح‌یابی کلام) و نیز از معاونت پژوهش، معاونت اداری‌مالی و معاونت اطلاع‌رسانی (واحد رایانه) مؤسسه امام خمینی رحمه الله تعالی
