نرم‌افزار «معجم موضوعي شرح المواقف و تعليقه‌هاي آن»
(مشتمل بر چکيده‌ها و نمايه‌هاي مذکور به همراه اصطلاحنامه علم کلام)
کنز الحکمه(1) نرم افزاري در زمينه علوم عقلي اسلامي است. اين برنامه در برگيرنده دو نوع اطلاعات است: 1) نمايه‌ها و چکيده‌هاي کتاب شرح المواقف و تعليقه‌هاي آن 2) اصطلاحنامه علم کلام.
1) نمايه‌ها و چکيده هاي شرح المواقف و تعليقه‌هاي آن
بخش اول محتواي اين نرم‌افزار چکيده‌ها، نمايه‌ها و کليدواژه‌هاي کتاب شرح‌المواقف و تعليقه‌هاي آن است.
چكيده و نمايه‌هايي که در اين نرم افزار آمده است مربوط به كتاب‌هاي ارزشمند «المواقف في علم الکلام» ايجي، «شرح المواقف» ميرسيدشريف جرجاني، «تعليقه چلبي» و «تعليقه سيالکوتي» بر شرح‌المواقف است كه درمركز پژوهشي دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي وابسته به مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني رحمه الله تعالي با شيوه‌اي خاص تهيه شده و در اختيار پژوهشگران علوم عقلي به ويژه علاقه‌مندان علم كلام اسلامي قرار گرفته است.
در اين مرکز چندين عنوان از منابع مهم علم کلام چکيده و نمايه شده است. دليل انتخاب کتاب المواقف في علم الکلام و شروح آن اين است که اين کتاب اثر يکي از برجسته ترين عالمان اهل سنت ايران در قرن هشتم هـ .ق به نام قاضي عضد‌الدين ايجي است و مواقف در ميان تأليفات ايجي، مهم‌ترين اثر وي به شمار مي‌آيد و در شهرت او، حتي در زمان حياتش نقش بسزايي داشته است و اين کتاب از جامع‌ترين متون کلامي و يک دوره کامل کلام کلاسيک به شمار مي‌آيد.
در معرفي اين اثر مهم و تعليقه‌هاي آن مناسب است که بيافزاييم:
مواقف از حيث محتوا و تبيين مطالب اثري ابتکاري نيست بلکه با هدف تدريس در مدارس علمي نگارش‌يافته و مؤلف به خوبي از عهده آن برآمده است. اين کتاب در زمان حيات ايجي جلب توجه كرد و از آن پس، همواره مورد توجه انديشمندان و حوزه‌هاي درسي بود. حواشي و شرح‌هاي گوناگون اين کتاب از اهميت آن حکايت دارد.
در ميان شرح‌هاي مواقف، شرح جرجاني مطلوب‌تر از همه است و بيشتر مقبول طبع‌ها واقع گشته است. شيوه جرجاني در شرح مواقف بر پرهيز از اطناب ممل و اختصار مخل است. از اين رو اين شرح مختصر‌تر از ديگر شرح‌هاي مواقف است. اين شرح که در حوزه‌هاي علوم ديني و در دانشگاه‌هاي اهل سنت و شيعه در زمره متون درسي قرار داشته است، تنها شرحي است که همواره مورد توجه بوده و هم اکنون نيز در دسترس است و حتي در برخي از رشته‌هاي دانشگاهي، جزو مواد امتحاني دانشجويان دوره دکتري محسوب مي‌گردد. کتاب مواقف و شرح جرجاني بر آن، نزد دانشمندان غربي نيز مطرح بوده و برخي از آنان، به معرفي و نشر آن پرداخته‌اند.
کتاب شرح مواقف در سال‌هاي 1239 و 1311 هـ.ق به طبع آستانه و در سال 1260 در لکناو و به سال 1325 و 1327 هـ.ق در قاهره به چاپ رسيده است. دو چاپ از اين کتاب، هم اکنون در دسترس است: يکي چاپ منشورات شريف‌رضي است که بر اساس چاپ مطبعة السعاده مصر با تصحيح بدرالدين نعساني در 1325 ق افست شده است. اين چاپ در اين نرم افزار استفاده شده است. چاپ ديگر به تصحيح محمود عمر د‌مياطي است که در منشورات محمد علي بيضون بيروت به سال 1419 هـ ق نشر يافته است.
براي اطلاع بيشتر درباره چکيده‌نويسي
اينجا را کليک کنيد.
2) اصطلاحنامه علم کلام
اصطلاحنامه‌اي که در اين نرم افزار ارائه شده است مربوط به اصطلاحات علم کلام است. اين اصطلاحات از حدود 169 عنوان (316 مجلد) منابع علم کلام و تعدادي از منابع رشته‌هاي ديگر علوم عقلي استخراج و همه اصطلاحات و روابط آنها به منابع و تعاريف‌شان مستند شده است .
براي اطلاع بيشتر درباره اصطلاحنامه
اينجا را کليک کنيد.
براي مشاهده فهرست منابع اصطلاحنامه علم کلام
اينجا را کليک کنيد.
شايان ذکر است با توجه به گستردگي منابع و اصطلاحات اين اصطلاحنامه قابل تکميل و افزايش اصطلاحات است که اين کار در حال انجام است و در نسخه‌هاي بعدي اين نرم‌افزار منعکس خواهد شد.
رابطه اصطلاحنامه و کليد واژه:
باتوجه به اهميت ايجاد ارتباط ميان کليدواژه و نمايه با اصطلاحات مرجح در اين برنامه سعي شده است که کليد واژه‌ها با اصطلاحنامه هماهنگ شود اما بايد توجه داشت که رابطه اصطلاحات مرجح در اصطلاحنامه با کليد واژه‌هاي نمايه‌ها رابطه عموم و خصوص من‌وجه است چه آنکه از يک‌سو منابع اصطلاحنامه علم کلام فراتر از کتاب شرح المواقف است از اين‌رو اصطلاحات کلامي آن بيش از شرح مواقف خواهد بود و از سوي ديگر شرح المواقف کليد واژگاني فراتر از اصطلاحنامه علم کلام دارد زيرا در اين کتاب به اصطلاحات علوم ديگر ، اعلام، فرق، آثار و... نيز اشاره شده است که در کليد واژه‌هاي اين برنامه منعکس شده است.
با توجه به نکته فوق براي دست‌يابي به همه محتواي اين نرم افزار دو طريق براي جست‌وجو وجود دارد : يک ) از طريق واژه‌هاي مندرج در اصطلاحنامه ؛ دو) از طريق وارد کردن کليدواژه‌هاي مورد نظر در برنامه .
با تقدير و تشکر از:
بنيانگذار و رياست عاليه مركز
علامه آيت‌الله محمدتقي مصباح يزدي‌دامت‌بركاته
همکاران علمي و اجرايي مرکز:
علي مصباح، غلامرضا فياضي، محمد فنايي، محمود فتحعلي، محمود رجبي، احمدابوترابي
احمد ابوترابي
محمد كريمي
مهدي رحيمي
همكاران پژوهشي در تهيه چکيده‌ها و نمايه‌ها:
محمد ايزدي‌تبار
محمد ايزدي‌تبار
محمدرضا محمدعليزاده، محمدباقر ملكيان، حسين ديبا، محمدرضا مصطفي‌پور
محمدرضا محمدعليزاده
محمدحسن هادوي‌پور، محمدباقرملکيان، احمد محمدي‌احمدي‌آبادي و سيدابراهيم موسوي
همكاران تهيه اصطلاحنامه:
علي رباني‌گلپايگاني
علي رباني‌گلپايگاني، محمدرضا مصطفي‌پور، محمدرضا امامي‌نيا، مهدي بابايي، حسين حجت‌خواه
مهدي بابايي
حسين حجت‌خواه
احمد حيدرپور، حسين حجت‌خواه، موسي ناظريان‌فر، سعيد سنايي‌مهر، محمدحسين محمدي
آماده‌سازي نرم‌افزار:
مجتبي جعفري هرندي
شركت آفاق
سيدعليرضا حسيني‌لواساني، غلامحسين حاتمي، محمد مجد، محمدرضا نادري‌زاد
رضا صفري، سيد روح‌الله مهدوي‌راد، محمود قدّومي
و با تشكر از:
محمود رجبي (قائم‌مقام محترم مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني رحمه الله تعالي)، محسن قمي (مدير سابق مركز از سال 1376 تا بهار 1378)، محمدحسن هادوي‌پور (مسئول سابق دفتر برنامه‌ريزي علمي مركز از سال 1378 تا 1385)، سيدمحمدعلي داعي‌نژاد (مسئول سابق گروه اصطلاح‌يابي و نمايه‌سازي مركز از سال 1376 تا 1380)، احمد حيدرپور (مسئول سابق واحد اصطلاح‌يابي کلام) و نيز از معاونت پژوهش، معاونت اداري‌مالي و معاونت اطلاع‌رساني (واحد رايانه) مؤسسه امام خميني رحمه الله تعالي
