محصولات مرکز
معجم هاي موضوعي (نرم افزار‌ها)
اصطلاح‌نامه‌ها
تک نگاري‌ها
کتاب‌شناسي‌ها
کتابها و نرم افزارهاي معجم موضوعي
سایت‌های مرتبط
اطلاعيه‌ها
دكتر ابوترابی: مهم‌ترین اثر مركز دائرة‌المعارف در عرفان نظری، همین نقشه جامع اصطلاحات عرفان نظری است
سخنان جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دكتر احمد ابوترابی در مراسم آیین رونمایی از نقشه جامع عرفان نظری
خاطره‌ای از علامه مصباح
ایشان ابتدا ضمن خوش‌آمدگویی به مدعوین، به بیان خاطره‌ای از علامه فقید حضرت آیت‌الله مصباح یزدی(ره) پرداخته و گفتند: دو سال قبل از رحلت علامه مصباح بود كه براي کسب اجازه و برنامه‌ريزي براي رونمايي از برخي آثار مرکز پژوهشي دائرة‌المعارف علوم عقلی به محضر ايشان شرفياب شدم، ایشان فرمودند: چند روز پیش، آقای دكتر لگنهاوزن از مقدمه كتاب اخلاق ناصری مطلبی را درباره حكمت عملی نقل كرد كه برای من تعجب‌آور بود كه تاکنون ندیده بودم، اینكه ملاك ثبات و تغییر در احكام عملی و اخلاقی و احكام شرعی چیست. مطلب عمیق و پنهانی بود و باور نمی‌كردم کسی مانند ایشان ـ كه با زبان فارسی و عربی آن‌گونه که باید آشنا نیستند ـ این مطلب را یافته باشند. سپس فرمودند اگر بخواهیم این‌گونه مطالب را با این عمق و پنهانی در آثار گذشتگان پیدا كنیم، راهش همین كارهايی است كه شما در مجموعه دائرة‌المعارف انجام می‌دهید؛ این كارهایی كه شما انجام دادید هیچ مركزی حاضر نیست این‌گونه كارهای بلندمدت و درعین‌حال بنیادین را انجام دهد، اما این را بدانید که مطالب عمیق و پنهانِ آثار و ميراث گذشتگان از درون همین نوع فعالیت‌ها استخراج می‌شود.
اساس عرفان، اخلاص و تهذیب نفس است
دكتر ابوترابی در ادامه افزود كه حضرت علامه مصباح فرمودند: سلام مرا به دانش‌پژوهان و محققان عرفان برسانيد و از طرف من به آنها عرض كنید كه اساس عرفان، سلوك عملی، تهذیب نفس و اخلاص است. بزرگان عرفان هرچه به‌دست آوردند از این راه بود؛ این را جدی بگیرید و در كنار این اصول، بعضی از كارها در تلطیف روح مؤثر است، آنها را هم نادیده نگیرید، از جمله آنها استفاده از اشعار حافظ است که در تلطیف روح و آمادگی نفس برای پذیرش و درك حقايق عرفاني مؤثر است.
رئیس مركز پژوهشی دائرة‌المعارف ادامه داد، علامه مصباح (ره) فرمودند به دوستان محقق عرفان بفرمایید كه آنچه فلسفه را از مهجوریت در حوزه علمیه درآورد این بود كه مرحوم آقای طباطبایی (رحمة الله علیه) اولاً اجازه نقد می‌داد و ثانیاً به مسائل ذوقی كه می‌رسید، درس را ادامه نمی‌داد و به اهلش واگذار می‌كرد. و همچنین فرمود: آنجایی كه ادعای تبیین عقلانی و استدلال داریم، بر این ادعا ملتزم بمانیم و لوازمش را بپذیریم.
حجت الاسلام ابوترابی بیان داشت این كلام علامه مصباح(ره)، اشاره به همان مبنای ایشان در عدم تداخل روش‌های تحقیق در علوم مختلف است. روش خود ایشان هم این بود كه در اسفار گاهی مطالبی كه مرتبط با مبانی عرفان بود نقد می‌كردند و اشكالات عقلی را بیان می‌كردند؛ با این‌حال مكرر از ایشان می‌شنیدم كه می‌فرمودند: اینکه چرا بزرگان عرفان به این سخنان ملتزم می‌شدند من نمی‌فهمم. اجمالا مي‌دانم آنها حقایقی را یافته‌اند كه من نیافتم. اینکه آنها چه می‌خواهند بگویند من نمی‌دانم. اشكال من به این بیان آن‌هاست؛ برخي از بیان‌ها دارای اشكال عقلی است.
استاد ابوترابی افزود در جلسه‌ای دیگر حضرت آیت‌الله مصباح فرمودند: برخی‌ها این ادعاهاي عرفا را ندانسته زیر سؤال می‌برند، درحالی‌كه در میان ایشان، عارفان بزرگانی بودند كه در عقلانیت و تعبد در اوج بودند و آنها هم همین ادعاها را داشتند، مانند حضرت امام خمینی(ره)، كه در عقلانیت و تعبد در اوج بود و بااین‌حال همین فرمایشات را داشت. محقق اصفهانی نيز از اين جمله بود کسي که آیت‌الله بهجت به‌طور مكرر از مقامات معنوي و اخلاقي و علمي و عملي ايشان مطالبی نقل می‌كردند و می‌فرمودند محقق اصفهانی كسی بود كه با زیارت عاشورا می‌خوابید و بالش ایشان از اشكشان خیس می‌شد.
آغاز کار عرفان در مرکز
حجت الاسلام و المسلمین دكتر ابوترابی در ادامه گفت: با توجه به اینكه یكی از وظایفی كه برای مركز پژوهشی دائرة‌المعارف در نظر گرفته شده بود فعالیت‌های علمی در رشته عرفان بود، ولی در ابتدای تأسیس این مركز در سال 1380، متأسفانه در زمینه عرفان، محققان كارآمدی نیافتیم، بنابراین حضرت علامه مصباح فرمودند: دوره‌های آموزشی عرفان را راه‌اندازی كنید، و در این دوره‌ها نگاهتان فقط به دائرة‌المعارف نباشد، بلکه نگاهتان به نیازهای حوزه‌ها و جهان باشد. و همچنین فرمودند: نباید عرفان به‌دست نااهلان بیفتد. ما باید وارد این عرصه شویم تا از يک‌طرف از سوء برداشت‌ها و از عرفان‌هاي کاذب و از طرف ديگر از اتهامات بی‌جا به عرفان جلوگیری شود. ازاین‌رو، حوزه و مؤسسات حوزی باید مدیریت آموزش و پژوهش‌های عرفانی را به‌عهده بگیرند.
دكتر ابوترابی ادامه داد با رهنمودهای آیت‌الله مصباح(ره) دوره‌ای تعریف شد، و حضرت آیت‌الله یزدان‌پناه مسئولیت این کار بزرگ را بر عهده گرفتند و طی برگزاری سه دوره عرفان اسلامی و با گذراندن 80 تا 100 واحد درسي، حدود 60 نفر محقق تربیت شدند و می‌توان گفت بسیاری از تحقیقات عرفانی كه تاکنون در مراكز مختلف تحقیقاتی حوزه علميه قم انجام گرفته يا هم اکنون درحال انجام است، توسط محققانی است که فارغ‌التحصیلان همین دوره‌ها هستند.
اهمیت اصطلاح‌نامه برای نگارش مقالات دائرة‌المعارفی
رئیس مركز دائرة‌المعارف اظهار داشت یكی از آثار و بلکه مهم‌ترین اثر این مجموعه در عرفان نظري، همین نقشه جامع اصطلاحات عرفان نظری است كه امروز رونمایی می‌شود.
استاد ابوترابی افزود تهیه این نقشه برای این است که پیش از نگارش مقالات دائرة‌المعارفی، بلکه هرکار پژوهشي در حوزه علوم عقلي بايد جايگاه موضوع تحقيق در نقشه جامع آن علم معلوم گردد و رابطه و جايگاه آن موضوع با موضوعات ديگر آن علم مشخص شود تعيين اعم‌ها، اخص‌ها، مترادف‌ها، مشترک‌هاي لفظي؛ موضوعات مرتبط، قسيم‌ها، مقسم‌ها، متقابل‌ها، حوزه‌هاي مرتبط با يک موضوع، و مستندسازي و مستدل کردن اين دسته‌بندي‌ها با استفاده از متون اصلي و معتبر هر علم، از صاحبان مکتب و شارحان معتبر و تأثيرگذار و از دوره‌هاي مختلف تاريخي و از مکتب‌ها و مشرب‌هاي متفاوت، اموري است که در نقشه جامع يک علم انجام مي‌گيرد، از اين رو قبل از تدوين مقالات دائره‌المعارفي هريک از رشته‌ها ترسيم نقشه جامع هريک از علوم عقلي با استفاده از ساختار اصطلاح‌نامه علوم در دستور کار اين مرکز قرار گرفت.
رئیس مركز دائرة‌المعارف گفت حاصل اين کار مبنای همه كارها و پژوهش‌هاي ديگر قرار خواهد گرفت. البته این کار اگر بخواهد دقيق و جامع انجام گيرد از بنيادي‌ترين کارها در هر رشته و بسيار زمان‌بر خواهد بود از اين رو حضرت آیت‌الله مصباح مي‌فرمودند آنچه شما انجام می‌دهید برنامه‌ای بنيادي و دراز مدت است و ممکن است مجموعه کار تدوين دائرة‌المعارف‌ها ده‌ها سال به‌طول بيانجامد اما در عین حال فعالیتی ضروري است؛ و این به‌خاطر این است که تا مبنای علوم درست تعریف نشود، نمی‌توان مقالاتی قوی، دقیق و جامع داشت. اما بحمدالله اين کار مبنايي براي تدوين مقالات امروز به هدف خود بسيار نزديک شده است.
ایشان افزود در طول 20 سال در 15 رشته از رشته‌های مختلف علوم عقلي و فلسفه‌هاي مضاف نقشه علوم عقلي را ترسيم کرده‌ايم و در اکثر اين رشته‌ها کار به اتمام رسيده و منتشر شده است و در بعضي نزديک به اتمام کار هستيم و اميدواريم اين کار در همه اين رشته‌ها تا پايان سال آينده به اتمام برسد.
دكتر ابوترابی در ادامه گفت: دراینجا باید اشاره كنم که اصطلاح‌نامه‌هایی كه در این مركز نوشته شده است با همه اصطلاح‌نامه‌های مراكز مختلف ایران و دنیا متفاوت است؛ یعنی غیر از آن تزاروسی (Thesaurus) است كه در واقع برنامه‌اي براي طبقه‌بندی در كتابخانه‌ها یا موزه‌ها بوده و در علوم هم مورد استفاده قرار گرفته است. شيوه کار در اين مرکز در عين حفظ قالب کلي و ساختار اصلي تزاروس، اصلاح و بازسازي اساسي شده است. در اینجا ما اصطلاح‌نامه را قالبی قرار دادیم برای اینكه جایگاه هر موضوع را در كل علم تعریف كنیم و بعد از اینكه كل علوم عقلی را تعریف كردیم، جایگاه هر اصطلاح در این نقشه جامع نسبت به همسایه‌های دیگرش شناخته می‌شود؛ در برخي رشته‌ها مثل معرفت‌شناسي که موضوعات آن در رشته‌هاي مختلف علوم عقلي اسلامي پراکنده بوده اصطلاح‌نامه آن، پس از اتمام اصطلاح‌نامه‌هاي رشته‌هاي اصلي علوم عقلي و با استفاده از همه‌ی آنها ترسيم شده است يعني با استفاده از اصطلاح‌نامه فلسفه، منطق، عرفان و كلام نوشته شده است؛ یعنی جامعی از همه آنها ست و در اين رشته حتی به دائرة‌المعارف‌های غربی نيز مراجعه کرده‌ایم؛ اصطلاحات معرفت‌شناسي غربي را نيز استخراج و رابطه آنها را با اصطلاحات خود مشخص ساخته‌ايم يعني اینکه كدام موضوع ما به كدام بخش از موضوعات معرفت‌شناسی غربی مرتبط است.
حجت الاسلام ابوترابی اظهار داشت همه آنچه امروز به عنوان نقشه‌هاي جامع علوم عقلي منتشر کرده‌ايم حاصل کار جمعي از اساتيد برجسته هريک از اين رشته‌هاست که در جلسات طولاني و گاهي بسيار متمرکز در طول سال‌ها مورد بحث و بررسي دقيق قرار داده‌اند. بنابراين، اين کار، پژوهشي بنيادي، دقيق، جامع و از پژوهش‌هاي ملي بلکه فراملي در علوم عقلي اسلامي است. و اين همه، حاصل همت بلند، دورانديشي و جامع نگري علامه آيت‌الله مصباح يزدي (قدس الله نفسه الزکيه) و رهنمودها و هدايت‌هاي آن بزرگوار و تلاش محققان و اساتيد بزرگواري است که با استقامت و اخلاص، سختي‌هاي راه را به جان خريدند و تا پايان کار ماندند.
- بازدید: 107 مرتبه