به روزرسانی اطلاعات: 1397/07/26

عرفان ادبي، تنها بيان سلوک يا ادعاي شهود يا بيان معارف شهودي و سلوکي در زبان ادبي يا فقط در پي نشان دادن راه سلوک نيست، بلکه بياني ادبي از احساس معنوي عارف در ضمن مقامات و شهودهاي عرفاني است که بياني احساسي از خود معارف و مقامات را نيز دربر دارد؛ و ظهوري است استعاري و تمثيل‌گونه از احساسات و عواطف شهودي عارف که با بهره‌گيري از فنون ادبي، انتقال اين حالات خوش و ايجاد زمينه‌هاي گذر از اين حال مادي و زميني به عالم معنا را، به مخاطبان اهل دنبال مي‌کند. البته ممکن است عرفان ادبي براي دستيابي به اين هدف، به سراغ ديگر ساحت‌هاي عرفان هم برود و از حقايق نهفته در آنها بهره گيرد و از هر يک از آنها نيز، به زبان خود چيزي بگويد، اما اين کار براي عرفان ادبي، هدفي فرعي است.

شايد ضرورت پژوهش در زمينه اصطلاحات عرفان ادبي و بازنمايي مراد عارفان و سالكان از اين واژه‌ها، بر صاحب‌نظران پوشيده نباشد، اما بي‌ترديد براي ديگران يادآوري اين نكته شايسته است كه چون عرفان ادبي با بهره‌گيري از استعارات ادبي ايجاد شده است و در آنها معمولا ادات تشبيه و مُشبَّه‌به، بيان نمي‌شود، فهم سخن عارف سالك در اين ساحت از عرفان، چندان آسان نيست و اين ادبيات، ممکن است امر را بر ناآشنايان مشتبه ‌سازد و زمينه‌هاي بدفهمي و كژ‌انديشي را نه‌تنها براي عموم، بلكه براي بعضي آشنايان با عرفان نيز فراهم ‌آورد و چه‌بسا انديشه نادرستِ به بيراهه رفتن اهل عرفان را در اين باره به ذهن ‌آورد. از اين رو، بازنمودن مراد از واژه‌هاي به كار رفته در عرفان ادبي، كاري شايسته، بلكه بايسته است.

بازشناسي و بازنمايي مراد عارفان در واژه‌هاي زباني عرفان ادبي، نه تنها آسيب‌ها و آفت‌هاي پيش‌گفته را مي‌زدايد، بلكه با بهره‌گيري از بُعدي ديگر از ابعاد روحاني انسان، زمينه توجه به لذت‌هاي معنوي و دوري از ظلمت‌هاي دنياي مادي و توجه به زيبايي‌هاي عالم معنا و دستيابي به كمالات واقعي را فراهم مي‌آورد.

شوراي علمي عرفان ادبي

 

فعاليت‌ها و دستآوردها

مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي در راستاي تهيه دائرةالمعارف جامع علوم عقلي، فعاليت‌ها و دستآوردهاي گوناگوني داشته است که بخش عرفاني آن به شرح زير است:

1. دوره‌هاي آموزش عرفان اسلامي

سه دوره آموزش عرفان اسلامي جهت تربيت نيروهاي مورد نياز مرکز با رويکرد دائرة‌المعارفي برگزار گرديد که جزئيات آن به شرح زير است:

تعداد دوره‌ها	3 دوره
تعداد دانش‌پژوهان هر دوره	بين 15 تا 20 نفر
تعداد واحدهاي درسي هر دوره	حدود 80 واحد
طول هر دوره	6 ترم تحصيلي + 2 ترم تدوين پايان‌نامه

2. اصطلاح‌يابي و مدخل‌نويسي عرفان

3. فرهنگنامه عرفان ادبي

 

واحد اصطلاح‌يابي و تدوين فرهنگنامه عرفان ادبي

عرفان ادبی، ساحتی از عرفان اسلامی است که در آن احوال، مقامات، شهودها و معارف عرفانی به هدف انتقال احساسات و عواطف سلوکی و شهودی، به نحو احساسی و عاطفی، در چارچوب زبان ادبی و شعری بیان می‌شود. هدف اين پژوهش، برشماري اصطلاحات و تعبيرات اين ساحت از عرفان اسلامي و ارائه نمایی دقیق از حدود معنایی آنها می‌باشد.

مراحل کلي تحقيق در بررسی اصطلاحات و کاربردهای عرفان ادبی بدين قرار است:

1. تهيه فهرست نسبتاً جامعی (حدود 60 اثر) از منابع ادبیات عرفانی (و درجه‌بندی آنها از نظر اهمیت)؛

2. اصطلاح‌يابي توسط افرادي آگاه به آرایه‌های ادبی و مسلط به عرفان اسلامی؛

3. بررسی تفصیلی اصطلاحات و تشخیص معانی گوناگون آنها براساس ابیات و شواهد متعدد ذیل اصطلاحات؛

4. ارزيابي مدخل‌هاي تشکيل شده توسط شورای علمی عرفان ادبی (افرادي متخصص و با سابقه بیشتر)؛

5. تشخيص روابط مدخل‌ها با يکديگر و تعيين جايگاه هر يک از آنها ذيل رده‌هاي گوناگون عرفان ادبي.

 

 ابداعات گروه عرفان ادبي

1. ابداع در توليد رده‌های عرفان ادبی (هر اصطلاح در عرفان ادبی در یکی از رده‌های: عاشقانه، مستانه، رندانه، سالکانه، عارفانه، زاهدانه جای می‌گیرد. هرکدام از این رده‌ها داراي تعریف و ويژگي‌هاي مشخصي می‌باشد؛

2. ابداعات روشی و اجرایی (طراحي نرم‌افزار جانبي براي بررسي ابيات)؛

3. ابداع در تعيين روابط جديد در اصطلاحات عرفان ادبي.به منظور بررسی تفصیلی مدخل‌های یافت‌شده، تعاریف و شیوه‌نامه‌ها، پژوهش‌هایی زیربنایی در مباحث ادبی و نیز دوره‌هایی آموزشی (برای تربیت نیروی متخصص) تدارک دیده شد که در متن مقدمه فرهنگ‌نامه، تعاريف، شيوه‌نامه‌ها، مصوبات ساختاري، مصوبات ادبي و ... به طور کامل تبيين شده است.

پيام‌رسان ايتا

https://eitaa.com/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@

پيام‌رسان سروش

http://sapp.ir/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@