به روزرسانی اطلاعات: 1397/07/26

عرفان ادبی، تنها بیان سلوک یا ادعای شهود یا بیان معارف شهودی و سلوکی در زبان ادبی یا فقط در پی نشان دادن راه سلوک نیست، بلکه بیانی ادبی از احساس معنوی عارف در ضمن مقامات و شهودهای عرفانی است که بیانی احساسی از خود معارف و مقامات را نیز دربر دارد؛ و ظهوری است استعاری و تمثیل‌گونه از احساسات و عواطف شهودی عارف که با بهره‌گیری از فنون ادبی، انتقال این حالات خوش و ایجاد زمینه‌های گذر از این حال مادی و زمینی به عالم معنا را، به مخاطبان اهل دنبال می‌کند. البته ممکن است عرفان ادبی برای دستیابی به این هدف، به سراغ دیگر ساحت‌های عرفان هم برود و از حقایق نهفته در آنها بهره گیرد و از هر یک از آنها نیز، به زبان خود چیزی بگوید، اما این کار برای عرفان ادبی، هدفی فرعی است.

شاید ضرورت پژوهش در زمینه اصطلاحات عرفان ادبی و بازنمایی مراد عارفان و سالكان از این واژه‌ها، بر صاحب‌نظران پوشیده نباشد، اما بی‌تردید برای دیگران یادآوری این نكته شایسته است كه چون عرفان ادبی با بهره‌گیری از استعارات ادبی ایجاد شده است و در آنها معمولا ادات تشبیه و مُشبَّه‌به، بیان نمی‌شود، فهم سخن عارف سالك در این ساحت از عرفان، چندان آسان نیست و این ادبیات، ممکن است امر را بر ناآشنایان مشتبه ‌سازد و زمینه‌های بدفهمی و كژ‌اندیشی را نه‌تنها برای عموم، بلكه برای بعضی آشنایان با عرفان نیز فراهم ‌آورد و چه‌بسا اندیشه نادرستِ به بیراهه رفتن اهل عرفان را در این باره به ذهن ‌آورد. از این رو، بازنمودن مراد از واژه‌های به كار رفته در عرفان ادبی، كاری شایسته، بلكه بایسته است.

بازشناسی و بازنمایی مراد عارفان در واژه‌های زبانی عرفان ادبی، نه تنها آسیب‌ها و آفت‌های پیش‌گفته را می‌زداید، بلكه با بهره‌گیری از بُعدی دیگر از ابعاد روحانی انسان، زمینه توجه به لذت‌های معنوی و دوری از ظلمت‌های دنیای مادی و توجه به زیبایی‌های عالم معنا و دستیابی به كمالات واقعی را فراهم می‌آورد.

شورای علمی عرفان ادبی

 

فعالیت‌ها و دستآوردها

مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی در راستای تهیه دائرةالمعارف جامع علوم عقلی، فعالیت‌ها و دستآوردهای گوناگونی داشته است که بخش عرفانی آن به شرح زیر است:

1. دوره‌های آموزش عرفان اسلامی

سه دوره آموزش عرفان اسلامی جهت تربیت نیروهای مورد نیاز مرکز با رویکرد دائرة‌المعارفی برگزار گردید که جزئیات آن به شرح زیر است:

تعداد دوره‌ها	3 دوره
تعداد دانش‌پژوهان هر دوره	بین 15 تا 20 نفر
تعداد واحدهای درسی هر دوره	حدود 80 واحد
طول هر دوره	6 ترم تحصیلی + 2 ترم تدوین پایان‌نامه

2. اصطلاح‌یابی و مدخل‌نویسی عرفان

3. فرهنگنامه عرفان ادبی

 

واحد اصطلاح‌یابی و تدوین فرهنگنامه عرفان ادبی

عرفان ادبی، ساحتی از عرفان اسلامی است که در آن احوال، مقامات، شهودها و معارف عرفانی به هدف انتقال احساسات و عواطف سلوکی و شهودی، به نحو احساسی و عاطفی، در چارچوب زبان ادبی و شعری بیان می‌شود. هدف این پژوهش، برشماری اصطلاحات و تعبیرات این ساحت از عرفان اسلامی و ارائه نمایی دقیق از حدود معنایی آنها می‌باشد.

مراحل کلی تحقیق در بررسی اصطلاحات و کاربردهای عرفان ادبی بدین قرار است:

1. تهیه فهرست نسبتاً جامعی (حدود 60 اثر) از منابع ادبیات عرفانی (و درجه‌بندی آنها از نظر اهمیت)؛

2. اصطلاح‌یابی توسط افرادی آگاه به آرایه‌های ادبی و مسلط به عرفان اسلامی؛

3. بررسی تفصیلی اصطلاحات و تشخیص معانی گوناگون آنها براساس ابیات و شواهد متعدد ذیل اصطلاحات؛

4. ارزیابی مدخل‌های تشکیل شده توسط شورای علمی عرفان ادبی (افرادی متخصص و با سابقه بیشتر)؛

5. تشخیص روابط مدخل‌ها با یکدیگر و تعیین جایگاه هر یک از آنها ذیل رده‌های گوناگون عرفان ادبی.

 

 ابداعات گروه عرفان ادبی

1. ابداع در تولید رده‌های عرفان ادبی (هر اصطلاح در عرفان ادبی در یکی از رده‌های: عاشقانه، مستانه، رندانه، سالکانه، عارفانه، زاهدانه جای می‌گیرد. هرکدام از این رده‌ها دارای تعریف و ویژگی‌های مشخصی می‌باشد؛

2. ابداعات روشی و اجرایی (طراحی نرم‌افزار جانبی برای بررسی ابیات)؛

3. ابداع در تعیین روابط جدید در اصطلاحات عرفان ادبی.به منظور بررسی تفصیلی مدخل‌های یافت‌شده، تعاریف و شیوه‌نامه‌ها، پژوهش‌هایی زیربنایی در مباحث ادبی و نیز دوره‌هایی آموزشی (برای تربیت نیروی متخصص) تدارک دیده شد که در متن مقدمه فرهنگ‌نامه، تعاریف، شیوه‌نامه‌ها، مصوبات ساختاری، مصوبات ادبی و ... به طور کامل تبیین شده است.

پیام‌رسان ایتا

https://eitaa.com/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@

پیام‌رسان سروش

http://sapp.ir/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@