به‌روزرساني اطلاعات: 1397/07/26

دين مبين اسلام از آغاز پيدايش، در بطن خود از معنويتي بس ژرف و توحيدي بسيار دلنشين و متعالي برخوردار بود. آموزه‌هاي توحيدي ـ معنوي اسلام و خورشيدهاي پرفروغ اين آخرين دين الهي همچون ذات مقدس رسول اکرم… و اميرمؤمنان† و فاطمه زهراƒ و فرزندان معصومش، نويدبخش خيزش عظيم باطني ـ توحيدي بود. همان‌گونه که انتظار مي‌رفت اين خيزش معنوي به شکل گسترده‌اي شکل گرفت و بر تاريخ و فرهنگ اسلامي به شدت تأثير نهاد که از آن به عرفان اسلامي ياد مي‌کنند.

عرفان اسلامي به‌سان ميراثي يگانه و يکپارچه در جنبه‌هاي متعدد رشد فزايند‌ه‌اي داشت. علم عرفان نظري بخشي از اين ميراث بي‌بديل عارفان برجستة دورة اسلامي به شمار مي‌رود. عرفان نظري در حقيقت، حکمت و هستي‌شناسي ارائه شده از سوي عارفان است. عارفان محقق به برکت شهودهاي نهايي توانسته‌اند هستي‌شناسي ويژه‌اي را در باطني‌ترين ساحت‌هاي هستي و سپس بسط آن در ديگر ساحت‌ها ارائه دهند.

اهميت شناخت و آگاهي نسبت به نظام هستي‌شناسانه‌اي كه عرفاي اسلامي در قالب علم عرفان نظري ارائه نموده‌اند، امروزه بر كسي پوشيده نيست. اقبال عمومي به معنويت در روزگار رو به افوال مادي‌گرايي از سويي، و رواج عرفان‌هاي كاذب و بي‌پايه و همسو با اهداف استكباري از سوي ديگر، اهميت نشر و ارائه عرفان اصيل اسلامي را دو چندان كرده است. افزون بر اين، لزوم نقد و تحليل انديشه‌هاي معرفتي جهت دستيابي به معارف حقيقي اهل‌بيت(ع) از مهم‌ترين رسالت‌هاي انديشمندان شيعي به شمار مي‌رود كه زمينه اين امر خطير جز با ارائه بي‌پيرايه و به دور از هرگونه تعصب چنين انديشه‌هايي ميسر نمي‌گردد.

در همين راستا مرکز پژوهشي دائرة‌المعارف علوم عقلي اسلامي، فعاليت هاي متعددي را در رشته عرفان اسلامي و زيرشاخه‌هاي آن (همچون عرفان نظري، عرفان عملي و عرفان ادبي) با استفاده از محققان متخصّص و نظارت اساتيدي برجسته با هدف تهيه دائرة‌المعارف و فرهنگ‌نامه علوم عقلي اسلامي، آغاز کرده  است که برخي از اين فعاليت‌ها به ثمر نيز نشسته است.

شوراي علمي عرفان ادبي

 

فعاليت‌ها و دستآوردها

مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي در راستاي تهيه دائرةالمعارف جامع علوم عقلي، فعاليت‌ها و دستآوردهاي گوناگوني داشته است که بخش عرفاني آن به شرح زير است:

1. دوره‌هاي آموزش عرفان اسلامي

سه دوره آموزش عرفان اسلامي جهت تربيت نيروهاي مورد نياز مرکز با رويکرد دائرة‌المعارفي برگزار گرديد که جزئيات آن به شرح زير است:

تعداد دوره‌ها	3 دوره
تعداد دانش‌پژوهان هر دوره	بين 15 تا 20 نفر
تعداد واحدهاي درسي هر دوره	حدود 80 واحد
طول هر دوره	6 ترم تحصيلي + 2 ترم تدوين پايان‌نامه

2. اصطلاح‌يابي و مدخل‌نويسي عرفان

3. فرهنگنامه عرفان ادبي

 

واحد اصطلاح‌يابي و تدوين فرهنگنامه عرفان ادبي

عرفان ادبی، ساحتی از عرفان اسلامی است که در آن احوال، مقامات، شهودها و معارف عرفانی به هدف انتقال احساسات و عواطف سلوکی و شهودی، به نحو احساسی و عاطفی، در چارچوب زبان ادبی و شعری بیان می‌شود. هدف اين پژوهش، برشماري اصطلاحات و تعبيرات اين ساحت از عرفان اسلامي و ارائه نمایی دقیق از حدود معنایی آنها می‌باشد.

مراحل کلي تحقيق در بررسی اصطلاحات و کاربردهای عرفان ادبی بدين قرار است:

1. تهيه فهرست نسبتاً جامعی (حدود 60 اثر) از منابع ادبیات عرفانی (و درجه‌بندی آنها از نظر اهمیت)؛

2. اصطلاح‌يابي توسط افرادي آگاه به آرایه‌های ادبی و مسلط به عرفان اسلامی؛

3. بررسی تفصیلی اصطلاحات و تشخیص معانی گوناگون آنها براساس ابیات و شواهد متعدد ذیل اصطلاحات؛

4. ارزيابي مدخل‌هاي تشکيل شده توسط شورای علمی عرفان ادبی (افرادي متخصص و با سابقه بیشتر)؛

5. تشخيص روابط مدخل‌ها با يکديگر و تعيين جايگاه هر يک از آنها ذيل رده‌هاي گوناگون عرفان ادبي.

 

 ابداعات گروه عرفان ادبي

1. ابداع در توليد رده‌های عرفان ادبی (هر اصطلاح در عرفان ادبی در یکی از رده‌های: عاشقانه، مستانه، رندانه، سالکانه، عارفانه، زاهدانه جای می‌گیرد. هرکدام از این رده‌ها داراي تعریف و ويژگي‌هاي مشخصي می‌باشد؛

2. ابداعات روشی و اجرایی (طراحي نرم‌افزار جانبي براي بررسي ابيات)؛

3. ابداع در تعيين روابط جديد در اصطلاحات عرفان ادبي.به منظور بررسی تفصیلی مدخل‌های یافت‌شده، تعاریف و شیوه‌نامه‌ها، پژوهش‌هایی زیربنایی در مباحث ادبی و نیز دوره‌هایی آموزشی (برای تربیت نیروی متخصص) تدارک دیده شد که در متن مقدمه فرهنگ‌نامه، تعاريف، شيوه‌نامه‌ها، مصوبات ساختاري، مصوبات ادبي و ... به طور کامل تبيين شده است.

پيام‌رسان ايتا

https://eitaa.com/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@

پيام‌رسان سروش

http://sapp.ir/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@