دين مبين اسلام از آغاز پيدايش، در بطن خود از معنويتي بس ژرف و توحيدي بسيار دلنشين و متعالي برخوردار بود. آموزه‌هاي توحيدي ـ معنوي اسلام و خورشيدهاي پرفروغ اين آخرين دين الهي همچون ذات مقدس رسول اکرم… و اميرمؤمنان† و فاطمه زهراƒ و فرزندان معصومش، نويدبخش خيزش عظيم باطني ـ توحيدي بود. همان‌گونه که انتظار مي‌رفت اين خيزش معنوي به شکل گسترده‌اي شکل گرفت و بر تاريخ و فرهنگ اسلامي به شدت تأثير نهاد که از آن به عرفان اسلامي ياد مي‌کنند.

عرفان اسلامي به‌سان ميراثي يگانه و يکپارچه در جنبه‌هاي متعدد رشد فزايند‌ه‌اي داشت. علم عرفان نظري بخشي از اين ميراث بي‌بديل عارفان برجستة دورة اسلامي به شمار مي‌رود. عرفان نظري در حقيقت، حکمت و هستي‌شناسي ارائه شده از سوي عارفان است. عارفان محقق به برکت شهودهاي نهايي توانسته‌اند هستي‌شناسي ويژه‌اي را در باطني‌ترين ساحت‌هاي هستي و سپس بسط آن در ديگر ساحت‌ها ارائه دهند.

اهميت شناخت و آگاهي نسبت به نظام هستي‌شناسانه‌اي كه عرفاي اسلامي در قالب علم عرفان نظري ارائه نموده‌اند، امروزه بر كسي پوشيده نيست. اقبال عمومي به معنويت در روزگار رو به افوال مادي‌گرايي از سويي، و رواج عرفان‌هاي كاذب و بي‌پايه و همسو با اهداف استكباري از سوي ديگر، اهميت نشر و ارائه عرفان اصيل اسلامي را دو چندان كرده است. افزون بر اين، لزوم نقد و تحليل انديشه‌هاي معرفتي جهت دستيابي به معارف حقيقي اهل‌بيت(ع) از مهم‌ترين رسالت‌هاي انديشمندان شيعي به شمار مي‌رود كه زمينه اين امر خطير جز با ارائه بي‌پيرايه و به دور از هرگونه تعصب چنين انديشه‌هايي ميسر نمي‌گردد.

در همين راستا مرکز پژوهشي دائرة‌المعارف علوم عقلي اسلامي، فعاليت هاي متعددي را در رشته عرفان اسلامي و زيرشاخه‌هاي آن (همچون عرفان نظري، عرفان عملي و عرفان ادبي) با استفاده از محققان متخصّص و نظارت اساتيدي برجسته با هدف تهيه دائرة‌المعارف و فرهنگ‌نامه علوم عقلي اسلامي، آغاز کرده  است که برخي از اين فعاليت‌ها به ثمر نيز نشسته است.

شوراي علمي عرفان عملي