آشنايي اجمالى با مركز پژوهشى دائرةالمعارف علوم عقلى اسلامى

مقدمه

تأسيس

اهداف مركز

امتيازات و نوآوري‌ها

شوراي عالي مرکز

مديريت‌هاي مرکز و نمودار ساختار سازماني

شوراهاي علمي

قلمرو فعاليت (رشته‌هاي علوم عقلي)

طرح‌هاي در دست اجرا در راستاي تحقق اهداف مركز

مقدمه

گرايش ذاتي‌ بشر به‌ كسب‌ دانش،‌ امري‌ نيست‌ كه‌ به‌ حد و مرزي‌ محدود شود. اما گستره‌ وسيع‌ علوم‌ و گسترش‌ روزافزون‌ آن،‌ ضرورت‌ گزينش‌ در كسب معارف‌ بشري‌‌ و بازنگري در شيوه ارائه آن را ايجاب مي‌کند. توسعه‌ فرهنگ‌ دائره‌المعارف‌نويسي‌، نشاني‌ از اين‌ احساس‌ جهاني‌ است كه براي‌ انتقال‌ بيشتر معارف‌ و فراهم‌ ساختن‌ زمينه‌هاي‌ بهتر در امر پژوهش‌، يكي‌ از شيوه‌هاي‌ مناسب‌، جمع‌آوري‌ معارفي‌ بسيار، در مجموعه‌هايي‌ مختصر و جامع‌ است‌. اين‌ ضرورت‌ فراگير در برخي‌ زمينه‌ها براي‌ مسلمانان‌ به‌ ويژه‌ شيعيان‌ خود را بيشتر نشان‌ مي‌دهد.

با توجه‌ به‌ نقش‌ اساسي‌ انتقال‌ معارف‌ اسلامي‌ در رشد اسلام‌ و گسترش‌ فرهنگ‌ ديني و پذيرفته‌ شدن ‌باورهاي آن‌، اهميت‌ اثري‌ جامع‌ كه‌ بتواند فرهنگ‌ عظيم‌ اسلامي‌ را بهتر معرفي كند امري‌ غيرقابل‌ ترديد است‌. نظر به‌ تأكيد بي‌نظير اسلام‌ بر ضرورت‌ توسعه‌ دانش‌ و ابتناي مستقيم‌ و غيرمستقيم‌ معارف‌ اسلامي‌، به ويژه‌ مذهب‌ تشيع‌، بر انديشه‌هاي‌ بنيادين‌ و باورهاي‌ عميق عقلي‌، سنگ ‌زيرين‌ حركت‌ در جهت‌ معرفي‌ اين‌ فرهنگ‌، فراهم‌ آوردن‌ اثري‌ جامع‌ است كه‌ معرف‌ انديشه‌هاي‌ بنيادين‌ اسلام‌ باشد.

تأمين‌ اين‌ هدف،‌ تنها به‌ وسيله‌ دائرةالمعارفي‌ در علوم‌ عقلي اسلامي‌ انجام‌ مي‌پذيرد كه ‌در مهد اسلام‌ نگاشته‌ شود و به صورت‌ تخصصي‌ و عميق‌ در حوزه اين علوم به جمع‌آوري و تنظيم حاصل انديشه‌هاي عالمان‌ بزرگ‌ اسلامي در طول تاريخ بپردازد.

مراد از علوم عقلي اسلامي، دانش‌هايي مرتبط با حوزة معارف اسلامي است كه با روش عقلاني به بررسي مباحث خويش مي‌پردازند، منطق، فلسفه، كلام، عرفان و بخش‌هايي از علم اصول و زيرشاخه‌هاي اين علوم، مصاديق روشن آنها است امّا علوم نقلي، علوم تجربي و رياضيات خارج از آن حوزه به حساب مي‌آيد.

فراهم‌آوردن‌ چنين‌ اثري، علاوه برتبيين‌ مباني انديشه‌هاي‌ ديني‌، مي‌تواند زمينه تحقيق‌ را براي‌ پژوهشگران‌ مختلف‌ ايجاد كند و نواقص موجود در مجموعه‌هايي‌ از اين‌ قبيل‌ را روشن‌ سازد و سد بزرگي‌ در برابر شرق‌شناساني باشد كه‌ آگاهانه‌ يا ناخودآگاه‌ به‌ تحريف‌ معارف‌ و باورهاي‌ ديني اسلام‌، به‌ويژه‌ انديشه‌هاي‌ شيعي‌ پرداخته‌اند. اثري‌ با اين ويژگي‌ها، نه‌ تنها ژرف‌نگري‌ و نكته‌سنجي‌ انديشمندان‌ ما را بيشتر نمايان‌ مي‌سازد بلكه‌ تفاوت‌ عميق‌ آن‌ را (در كميت‌ و كيفيت‌) با مباحث عقلي يونان‌ باستان،‌ و امتياز آن‌ را بر ساير معارف‌ موجود در شرق‌ و غرب‌ معلوم‌ مي‌سازد. تأثير مباني‌ نقلي‌ كتاب‌ و سنت‌، به‌ويژه‌ معارف اهل‌بيت‌ (عليهم السلام) در ايجاد و جهت‌گيري‌ و رشد علوم‌ عقلي‌ و عرفان‌ اسلامي‌ نيز امري‌ است كه‌ در مجموعه‌اي‌ اين‌ چنين‌ بازشناسي‌ خواهد شد.

هرچند در ضمن‌ دائرةالمعارف‌هاي‌ ديگري كه‌ به‌ نام‌ اسلام‌ و تشيع‌ نوشته‌ شده‌ گام‌هاي‌ خوبي‌ در معرفي‌ فرهنگ‌ اسلام‌ و تشيع‌ برداشته‌ شده‌ است،‌ اما با توجه‌ به‌ فقدان‌ مجموعه‌اي‌ تخصصي‌ در موضوع‌ علوم‌ عقلي‌، كه‌ مجال‌ كافي‌ براي‌ بررسي‌ مباني‌ فرهنگ‌ اسلامي‌ داشته‌ باشد و با توجه‌ به‌ قصور و تقصيرهايي‌ كه‌ گاه‌ در چنين‌ مجموعه‌هايي‌ در معرفي‌ اسلام‌ و تشيع‌ به‌ويژه‌ در مورد باورهاي‌ بنيادين ‌ديني‌‌، در سطح ‌بين‌المللي صورت گرفته‌ است‌، ضرورت‌ انجام‌ اين مهم‌ با وضوح بيشتري ‌احساس مي‌شود.

از اين روي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) درصدد برآمد با استعانت‌ از الطاف ‌لايزال‌ الهي‌ و عنايات‌ امام‌ عصر حضرت‌ مهدي ‌(عجل ‌الله تعالي فرجه الشريف‌)، با استفاده‌ از انديشمندان‌ اسلامي‌ اين‌ خلأ را برطرف‌ ساخته و اين‌ تكليف‌ را ادا كند. در راستاي تحقق اين هدف، مركز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي در اين مؤسسه تشكيل و عهده‌دار انجام اين وظيفه بزرگ شد.

تأسيس

با توجه به اهميت ويژه علوم عقلي اسلامي که پيش‌تر بدان اشاره شد و به دليل مشترک بودن زبان معارف عقلي ميان همه انسان‌ها، با هر دين و مذهبي و امکان فهم حقانيت و برتري معارف اسلامي و شيعي از اين طريق، تهيه دائرةالمعارف تخصصي علوم عقلي اسلامي، در دستور کار مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني^{قدس‌سره} و رياست عاليه آن علامه فرزانه آيت‌الله مصباح يزدي‌^{مدظله العالي} قرار گرفت و در سال 1380 شمسي به طور رسمي آغاز به کار کرد.

اهداف مركز

تدوين دائرةالمعارف‌هاي تخصصي علوم عقلي اسلامي اهداف متعددي را دنبال مي‌کرد، اين اهداف در دو دستة اهداف و رسالت‌هاي اصلي و اهداف فرعي مي‌گنجند:

اهداف اصلي

اهداف اصلي اين کار عبارتند از:

فراهم آوردن زمينه آشنايي جهانيان با معارف ناب اسلامي به ويژه علوم انساني اسلامي، از طريق تبيين مباني عقلي علوم اسلامي، با زبان عقل که زبان مشترک همه فرهنگ‌هاست؛
مقابله با معرفي‌هاي نادرست و احيانا مغرضانه از معارف اسلامي و مباني آن؛
ايجاد زمينه پژوهش جامع در زمينه‌هاي تخصصي علوم عقلي اسلامي براي پژوهشگران اين عرصه، از طريق ارائه مقالات دائرةالمعارفي؛

اهداف فرعي

اهداف فرعي و درجه دوم اين کار عبارتند از

ترسيم نقشه جامع علوم عقلي اسلامي از جهت ايجاد زيرساخت‌هاي هريک از علوم عقلي اسلامي به گونه‌اي که ناظر به زيرساخت‌هاي انديشه‌هاي غربي باشد؛
ايجاد زمينه‌هاي پژوهش در هر يک از موضوعات علوم عقلي از طريق فراهم آوردن معجم‌هاي موضوعي علوم عقلي، تهيه پرونده‌هاي علمي، ايجاد کتابخانه تخصصي علوم عقلي اسلامي، آموزش‌هاي کاربردي به‌ويژه در رشته‌هايي مانند عرفان که پيش از اين کار کمتري در آنها انجام شده است؛
زمينه‌سازي براي انجام کارهاي بنيادي در علوم انساني اسلامي از طريق ترسيم نقشه جامع فلسفه‌هاي مضاف به ويژه از جهت ناظر بودن و تفاوت آن با فلسفه‌هاي مضاف غربي.

امتيازات و نوآوري‌ها

1. توجه به روش‌هاي نوين و معيارهاي رايج علمي دائرة‌المعارف‌نويسي ايران و جهان؛

به منظور آشنايي با جديدترين شيوه‌ها و دستيابي به معيارهاي رايج در دائرة‌المعارف‌نويسي‌ها، از آغاز شکل‌گيري اين مرکز تاکنون پيوسته دائرةالمعارف‌هاي مشهور جهان همچون راتلج، بريتانيکا، پل‌ادواردز و اخلاق و شيوه‌نامه‌هاي مختلف مرتبط با امر دائرة‌المعارف‌نويسي مورد بررسي و استناد مسئولان اين مرکز در طرح و برنامه‌ريزي فعاليت‌هاي علمي قرار داشته است. همچنين جلسات متعددي با پيشگامان دائرة‌المعارف‌نويسي در ايران برگزار شده و نظرات و پيشنهادات آنان مورد توجه جدي قرار گرفته است.

2. جلوگيري از موازي‌کاري؛

يکي از دغدغه‌هاي لازم و به‌جا در زمينه تحقيقات علمي، مراقبت از بروز موازي‌کاري در انجام تحقيقات است. از اين‌رو پيش از راه‌اندازي اين مجموعه، در سال 1375 شمسي، رياست عاليه مؤسسه حضرت آيت‌الله مصباح يزدي کارگروهي را تعيين کردند تا بررسي کنند که آيا دانشنامه يا دانشنامه‌هايي وجود دارند که بتوانند به عنوان يک مرجع معتبر و جامع در زمينه علوم عقلي اسلامي به‌شمار بيايند يا خير. پس از تحقيق و بررسي، گروه به اين نتيجه رسيدند که چنين دانشنامه‌هايي نه در بازار و نه در دستور کار هيچ مرکز يا افرادي قرار ندارند؛ البته برخي مباحث مربوط به معارف عقلي در ضمن دائرة‌المعارف‌هاي عمومي بيان شده‌اند و دائره‌المعارف‌هايي تخصصي در حال نگارش هستند، اما ويژگي‌هايي را كه منظور اين مركز است دارا نيستند و اهداف بلند اين مركز را تأمين نمي‌كنند.

3. فراملّي بودن قلمرو تحقيقات؛

تحقيقات اين مرکز، علوم عقلي اسلامي را با همه گستردگي‌اش در طول تاريخ در بر مي‌گيرد و اختصاص به علوم عقلي در بخشي از جهان اسلام ندارد، بلكه منابع همه مذاهب و فرق اسلامي در علوم عقلي در دستور کار قرار دارند. افزون بر اين، دستاوردهاي اين مجموعه نيز براي همه محققان با اعتقادات و مذاهب مختلف اسلامي قابل استفاده است.

4. بنيادي بودن بسياري از تحقيقات؛

با توجه به اينکه زمينه‌هاي لازم براي تدوين دائرة‌المعارف به صورت استاندارد در کشور فراهم نبود، اين مرکز لازم ديد پيش از ورود به نگارش مقالات، زیرساخت‌های علمی این کار را فراهم کند، از این رو این مرکز از یک سو تحقيقاتي بنيادين را پايه‌گذاري نمود و از سوی دیگر پژوهش‌هایی را برای تسهیل، تسریع و جامعیت در کار دائرةالمعارف نویسی آغاز کرد. اين تحقيقات عبارتند از:

· ترسيم نقشه جامع هر يک از علوم عقلي اسلامي (اصطلاح‌نامه‌ها)؛

· کتابشناسي علوم عقلي اسلامي (با هدف شناسايي منابع تحقيق براي محققان)؛

· تهيه معجم‌هاي موضوعي براي منابع مهم علوم عقلي اسلامي؛

· انتخاب مدخل براساس اصطلاح‌نامه؛

· تهيه پرونده علمي براي هر يک از مدخل‌هاي علوم عقلي.

5. تدوين شيوه‌نامه‌هاي تحقيقي؛

هر يك از انواع فعاليت‌هاي تحقيقاتي، شيوه‌نامه‌اي ويژه دارد كه پس از بارها تجربه عملي و اصلاحات مكرّر تهيه شده است. وجود اين شيوه‌نامه‌ها، يكنواخت بودن و مطابق بودن همه تحقيقات پژوهشگران را با معيارهاي پيشنهادي و در نتيجه هماهنگ بودن آنها را با اهداف پيش‌بيني شده تضمين مي‌كند. اين شيوه‌نامه‌ها و آيين‌نامه‌ها عبارتند از:

1. شيوه‌نامه كتاب‌شناسي اجمالي (ثبت مشخصات نشر و...)؛

2. شيوه‌نامه استخراج موضوعات براي کتابشناسي تفصيلي؛

3. شيوه‌نامه شناسايي آثار مشاهير علوم عقلي اسلامي؛

4. شيوه‌نامه‌ توصيف منابع علوم عقلي اسلامي (تهيه فهرست تفصلي مطالب براي منابع) و نمايه سازي توصيف‌ها؛

5. شيوه‌نامه چكيده‌نويسي منابع علوم عقلي اسلامي و نمايه‌سازي چکيده‌ها؛

6. شيوه‌نامه نمايه بر متن؛

7. شيوه‌نامه تعيين کليدواژه‌؛

8. شيوه‌نامه تهيه فهرست و فهرستواره نسخه‌هاي عکسي؛

9. شيوه نامه تهيه اصطلاح نامه هاي علوم عقلي اسلامي؛

10. شيوه‌نامه اصطلاح‌يابي و تهيه اصطلاح نامه‌هاي عرفان ادبي؛

11. شيوه‌نامه مدخل‌گزيني اصطلاحات علوم عقلي اسلامي؛

12. شيوه‌نامه مدخل‌گزيني اعلام علوم عقلي اسلامي؛

13. شيوه‌نامه فرقه‌يابي و مدخل‌شناسي فرق كلامي؛

14. شيوه‌نامه منبع‌گزيني مقالات فرهنگ‌نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي؛

15. شيوه‌نامه تهيه پرونده علمي؛

16. شيوه‌نامه تدوين مقالات دائرةالمعارف‌هاي تخصصي اصطلاحات علوم عقلي اسلامي؛

17. شيوه‌نامه ويرايش فني و صوري؛

18. شيوه‌نامه ويرايش نگارشي؛

19. شيوه‌نامه تنظيم ارجاعات و فهرست منابع مقالات؛

20. آيين‌نامه گردش‌کار مقاله‌نويسي؛

21. آيين‌نامه‌هاي ارزيابي مقالات.

پيش‌نويس اين شيوه‌نامه‌ها با مراجعه به معتبرترين منابع و با استفاده از آخرين دستاوردهاي موجود در هر يک از آنها تهيه گرديد و اين پيش‌نويس‌ها در جلسات متعددي با حضور کارشناسان بررسي و تصويب و غالب آنها به تأييد شوراي عالي مرکز رسيده است و بعضي از مهمترين آنها در حال تنظيم و آماده‌سازي براي عرضه عمومي است. «شيوه نامه توليد فني کتاب» نيز از نيازهاي ضروري براي تعريف نظام کتاب سازي دائرةالمعارف‌هاست، تدوين اين شيوه نامه نيز در دستور کار قرار دارد.

6. بهره‌گيري از نرم‌افزارها در تحقيقات و گزارش‌گيري از آنها؛

اين مرکز در همه انواع پژوهش‌ها، حداکثر بهره‌گيري از برنامه‌هاي نرم‌افزاري را دارد. از اين‌رو تاکنون ده‌ها نرم‌افزار براي تحقيقات خود تدوين کرده است. به‌گونه‌اي که حتي نسخه اوليه بيشتر کتاب‌هاي مرکز، از طريق نرم‌افزارهاي کتاب‌ساز که به تناسب هر تحقيقي تهيه شده است، تدوين مي‌شود. اين مركز افزون بر عرضه محصولات در قالب كتاب، زمينه‌هاي استفاده نرم‌افزاري از همه دستاوردهاي خود را نيز فراهم آورده است. اين امر موجب دقت و صرفه‌جويي فراوان در وقت و هزينه پروژه‌هاي تحقيقاتي شده است.

7. محصول مستقل و قابل عرضه داشتن هر مرحله از فعاليت‌ها؛

يکي از ويژگي‌هاي منحصر به فرد فعاليت‌هاي اين مرکز اين است كه هر مرحله از فعاليت‌هاي آن داراي محصولات قابل عرضه، مستقل و مفيد براي جامعه علمي است؛ به ديگر سخن از آنجاکه دائرة‌المعارف‌نويسي از جمله فعاليت‌هاي بلندمدت به شمار مي‌آيد و برنامه‌هاي اين مركز به گونه‌اي است كه نسبت به ساير مراكز دائره‌المعارف‌نويسي بلندمدت‌تر است، جامعه علمي تا سال‌هاي طولاني از نتايج نهايي اين فعاليت‌ها محروم خواهد بود و اگر تدبيري نشود هزينه‌هاي صرف‌شده در اين راستا پيش از انتشار دائرة‌المعارف، هيچ‌گونه نمودي در جامعه علمی نخواهد داشت. برنامه‌ريزان اين مرکز، براي رفع اين مشکل فعاليت‌هاي علمي مرتبط با دائرة‌المعارف‌نويسي را به گونه‌اي طراحي و تعريف کرده‌اند که هر يک از فعاليت‌ها در هر مرحله‌اي که قرار دارد، به تناسب خود، ارزشي مستقل، محصولي مستقل، قابل عرضه در كوتاه‌مدت و قابل استفاده جامعه علمي کشور داشته باشد.

8. ابتكاري بودن نظام دائرة‌المعارف‌نويسي و نوع تحقيقات؛

مركز در برخي از فعاليت‌هاي تحقيقاتي خود داراي ابداعات و نوآوري‌هايي است اين ابداعات و نوآوري‌ها عمدتاً در جهت برطرف ساختن ضعف‌ها و نارسايي‌هايي است كه در تحقيقات مشابه در ساير مراكز وجود داشته است. برخي از اين نوآوري‌ها عبارتند از:

أ) ارائه شيوه‌اي نو در كتاب‌شناسي به همراه موضوعات شاخه‌بندي شده و تفكيك دقيق موضوعات كلي علوم عقلي به همراه درجه‌بندي منابع طبقه‌بندي شده؛

ب) ارائه شيوه‌اي جديد در تدوين فهرست مطالب براي منابع؛

ج) دستيابي به شيوه‌اي منطقي براي انتخاب مدخل‌هاي دائرةالمعارفي و فرهنگ‌نامه‌اي؛

د) ارائه شيوه‌اي جديد براي تدوين فرهنگ‌نامه‌هاي تخصصي مصطلحات؛

تبيين امتيازات ويژه و تأثيرات ارزنده هر يك از اين ابداعات نياز به مجال بيشتري دارد كه اين مجال تا اندازه‌اي در نشريه تخصصي مركز با نام «معارف عقلي» فراهم آمده است.

9. برگزاري دوره‌هاي تربيت محقق (عرفان و منطق).

برگزاري دوره‌هاي آموزشي و پژوهشي پيشرفته عرفان اسلامي در مرکز، با حدود هشتاد واحد درسي در هر دوره (شامل حكمت متعاليه، عرفان‌ نظري، عرفان‌ عملي، عرفان‌ ادبي، عرفان‌ تطبيقي، معرفت‌شناسي، فلسفه عرفان و مباني عرفان) و در حدّ دكتراي پيوسته، با پيش‌بيني همه ابعاد لازم در عرفان اسلامي و با كنترل دقيق از جهت رعايت كامل موازين عقلي و شريعت (كتاب، سنت و عقل) از اموري بي‌سابقه در حوزه‌هاي علميه و دانشگاه‌هاي كشور به شمار مي‌آيد كه در اين مركز، برگزار شده و حدود شصت فارغ‌التحصيل داشته است.

دوره تربيت محقق منطق نيز از دوره‌هاي آموزشي و پژوهشي اين مركز بوده است. با توجه به اهميت ويژه منطق در معرفت‌شناسي و كمبود جدي متخصص در اين رشته علمي، مركز پژوهشي دائرة‌المعارف، پس از شروع به كار فرهنگ‌نامه منطق، به منظور رفع نيازهاي پژوهشي خود در صدد برآمد تا دوره‌اي تخصصي در منطق برگزار كند. براساس اطلاعات موجود، برگزاري دوره منطق نيز ـ به صورت تخصصي ـ در حوزه علميه سابقه نداشته است.

براي اطلاع بيشتر درباره آموزش اينجا را کليک کنيد.

شوراي عالي مرکز

تصميم‌ها و سياست‌هاي كلي و تصويب شيوه‌نامه‌ها در شورايي به نام شوراي‌عالي مركز انجام مي‌شود. اين شورا از اساتيد محترم: آيت‌الله محمود رجبي، آيت‌الله غلامرضا فياضي و حجج‌ اسلام آقايان دکتر محمود فتحعلي، دکترعلي‌ مصباح، دکتر احمد ابوترابي و جناب آقاي دکتر محمد فنايي‌اشکوري تشکيل شده است.

مديريت‌هاي مرکز و نمودار ساختار سازماني

اداره فعاليت‌هاي اين مركز در بخش‌ها و واحدهاي مختلف بر عهده سه مديريت؛ مطالعات و تحقيقات, تدوين متون و پشتيباني‌علمي و امور اجرايي تحت نظر رياست مركز صورت مي‌گيرد.

شوراي مديران مركز : اين شورا هم‌ اکنون متشکل است از: حجج اسلام احمد ابوترابي (رياست مرکز)، محمد كريمي (قائم‌مقام و مدير گروه مطالعات و تحقيقات مركز)، مهدي رحيمي (مدير اجرائي مرکز)، رسول باقريان (قائم مقام مدير گروه عرفان نظري) و آقايان حميد خدابخشيان (مدير گروه پشتيباني علمي) و مهدي بابايي (مدير گروه اصطلاح‌يابي).

شوراهاي علمي

اين شوراها که نظارت بر كيفيت علمي محصولات را بر عهده دارند عبارت‌اند از:

1- شوراي علمي منطق

مشاورعالي: حجت‌الاسلام والمسلمين عسکري سليماني اميري.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان محمد کريمي، محمدرضا محمدعليزاده، محمدباقر ملکيان.

2- شوراي علمي فلسفه

مشاورعالي: آيت‌الله غلامرضا فياضي.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان علي اميني‌نژاد، مهدي بابايي، عسكري سليماني‌اميري،‌ حسين عشاقي.

3- شوراي علمي کلام

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين علي رباني‌گلپايگاني.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان محمدرضا امامي‌نيا، محمد ايزدي‌تبار، مهدي بابايي، محمد کريمي

4- شوراي علمي عرفان نظري

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين سيديدالله يزدان‌پناه.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان عبدالحسين خسروپناه،‌ حسن رمضاني، حسين عشاقي، محمدحسين نائيجي، (گفتني است که مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمين محمدمهدي مهندسي نيز از اعضاي سابق اين شورا بودند).

5- شوراي علمي عرفان عملي

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين سيد يدالله يزدان‌پناه.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان علي اميني‌نژاد، مهدي بابايي، حسن رمضاني، علي فضلي، محمد حسين نائيجي (گفتني است که مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمين محمدمهدي مهندسي نيز از اعضاي سابق اين شورا بودند).

6- شوراي علمي عرفان ادبي

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين مسعود اسماعيلي.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء) حجج اسلام آقايان: مهدي بابايي، محمدکريمي، سيدقاسم ميرصادقي، رضا نوروزي.

7- شوراي علمي معرفت‌شناسي

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين محمد حسين‌زاده.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان احمد ابوترابي، مهدي بابايي، عسكري سليماني‌اميري،‌ عباس عارفي، محمدباقر ملكيان.

8- شوراي علمي فلسفه اخلاق

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين مجتبي مصباح.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان محمدتقي اسلامي، امير خواص، سيدمحمد حسيني سوركي،‌ مهدي عليزاده، سيداكبر حسيني‌قلعه‌بهمن.

9- شوراي علمي فلسفه سياسي

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين دکتر احمد واعظي

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان دکتر مهدی امیدی ، دکتر محسن رضوانی، سید مهدی سیدیان، دکتر عليرضا صدرا، دکتر حمزه وحیدی منش، دکتر مرتضی یوسفی راد.

10- شوراي علمي فسفه دين و کلام جديد

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين محمود فتحعلي

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان دکتر محمد جعفري، دکتر يوسف دانشور نيلي، دکتر ابوالفضل ساجدي، دکتر احمدحسين شريفي و آقاي دکتر حسن يوسفيان.

11- شوراي علمي فرق و مذاهب

مشاورعالي: حجت‌الاسلام و المسلمين يعقوب جعفري.

ساير اعضاء (به ترتيب حروف الفباء): حجج اسلام آقايان قاسم جوادي، عزالدين رضانژاد

قلمرو فعاليت(رشته‌هاي علوم عقلي)

چنانکه از عنوان اين مرکز پيداست، قلمرو فعاليت‌هاي اين مرکز، علوم عقلي اسلامي، اعم از منطق، فلسفه، کلام، عرفان و شاخه‌هاي اين علوم در محدوده منابع معارف اسلامي و آثار انديشمندان مسلمان است.

افزون بر موارد بالا، فلسفه‌هاي مضاف (مانند فلسفه دين و کلام جديد، فلسفه اخلاق، فلسفه سياست، فلسفه حقوق، فلسفه علوم طبيعي) و نيز معرفت‌شناسي، فرق و مذاهب کلامي و اعلام علوم عقلي اسلامي ـ در محدوده منابع اسلامي ـ از آغاز شکل‌گيري تا دوران معاصر، از جمله رشته‌هاي علوم عقلي‌اند که در دستور کار پژوهش‌هاي مرکز قرار دارند.

طرح‌هاى انجام شده و یا در دست اجرا