بازدید استاد حشمت‌پور از مرکز پژوهشی دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی
مرکز پژوهشی دائره المعارف علوم عقلی اسلامی در روز سه‌شنبه 1391/10/12 میزبان استاد محمد حسین حشمت‌پور از اساتید مبرز علوم عقلی در حوزه و دانشگاه بود. این نشست در پی اظهار تمایل استاد به آشنایی با مرکز و دعوت مرکز از ایشان برای بازدید از دستاوردهای مرکز صورت گرفت. در این جلسه، نخست ریاست محترم مرکز جناب حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابوترابی توضیحاتی کلی راجع به مرکز و اهداف آن بیان فرمودند و سپس جناب حجت‌الاسلام محمد کریمی قائم مقام مرکز به معرفی جزئیات بیشتری از آثار مرکز اعم از نرم‌افزارها و کتاب‌های منتشر شده پرداختند. در این دیدار جناب استاد حشمت‌پور ضمن ابراز خرسندی از آشنایی با مرکز، گفتگوهایی با مسئولان مرکز داشتند که به شرح زیر است:
استاد حشمت‌پور:
کارهایی که در این مرکز انجام می‌شود بسیار مهم‌تر است از پژوهشهایی که مستقیماً در موضوعات پژوهشی انجام می‌شود برای اینکه کار شما، کار پژوهشی را برای هزاران نفر محقق آسان می‌کند. اینجانب گاهی به دیگران نیز یادآوری کرده‌ام که گاهی کار مثلاً سه نفر موجب می‌شود که زمینه برای پژوهش‌های دقیق برای هزاران نفر فراهم شود.
آیا بر روی آثار فارابی نیز کارهایی انجام شده است؟
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی(رئیس مرکز):
آثار منطقی فارابی بر اساس کتاب «المنطقیات للفارابی» چکیده و نمایه شده است.
استاد حشمت‌پور:
آثار فارابی اهمیت زیادی دارد، به علاوه، بیان فارابی بسیار روشن‌تر و دقیق‌تر از بیان ابن‌سیناست. او سعی کرده است حتی از ضمیر کمتر استفاده کند.
اما مشکلی که هست این است که به نظر می‌رسد بعضی از عبارات و نوشته‌های ایشان ناقص باشد یعنی در نسخه‌های موجود، احتمالاً بعضی از واژه‌ها افتاده‌اند.
بی‌تردید اغماض‌ها و ابهاماتی در نوشته‌های برخی از بزرگان علوم عقلی اسلامی وجود دارد، ولی کلیدهایی نیز برای فهم عباراتشان هست که باید آنها را کشف کرد. با کشف این کلیدها فهم متون آنها آسان می‌شود، مثلاً، قبسات میرداماد از این دسته است اینجانب گاهی به شاگردان به آن کلیدهای فهم اشاره می‌کنم، با دستیابی به این کلیدها، فهم آثار میرداماد خیلی آسان می‌شود.
استاد حشمت‌پور:
چگونه می‌توان به چکیده‌هایی که یک محقق با برداشت خود از متون مهم علوم عقلی داشت اعتماد کرد؟
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی:
برای رفع این مشکل تمهیداتی در شیوه و عرضه کار پیش‌بینی شده است:
- در شیوه‌نامه کارِ چکیده و نمایه بر این مطلب تأکید شده است به جای تلاش برای استخراج همه محتوا، در چکیده‌نویسی تأکید بیشتر بر استخراج دقیق عبارات و عناوینی باشند که راهنمایی دقیق و تفصیلی برای عناوین مباحث فراهم آورند هر چند نباید در موارد روشن، از محتوا صرف‌نظر کنند ـ این شیوه برخلاف، شیوه‌ای است که در بعضی مراکز دیگر وجود دارد.
- برای چکیده‌نویسی از قوی‌ترین پژوهشگران استفاده شده است.
- کار هر پژوهشگر توسط دو پژوهشگر قوی دیگر ارزیابی می‌شود.
- در عرضه چکیده‌ها به صورت آدرس دقیق متن کتاب به سطر و صفحه آورده شده است و کاربران براحتی می‌توانند محل درج مطلب را پیدا کنند.
- در عرضه نرم‌افزاری، چکیده‌ها و نمایه‌ها، در نرم‌افزاری علاوه بر وجود آدرس‌ها امکان ارتباط سریع به متن و صفحه مورد نظر فراهم است.
به هر حال طبق آماری که وجود دارد و دستیابی به مطلب مورد نظر، از طریق چکیده‌ها، به تنهایی موجب صرفه‌جویی ده‌برابری نسبت به دستیابی به آن، از طریق مراجعه به نمایه‌های ترکیبی، است.
استاد حشمت‌پور:
افزون بر پیچیدگى عبارات ارسطو در منطق، خود متون منطقی بسیار سخت‌تر از متون فلسفی و. . . است و به همین جهت منطق شفاء و منطق اشارات هم نسبت به بخش‌های فلسفی این کتاب به همین صورت است.
بهترین راه برای فهم متون ارسطو، مراجعه به آثار فارابی و ابن‌سیناست، بخش‌هایی از منطق ابن‌سینا در واقع شرح عبارات ارسطوست.
در منابع فلسفی و کلامی شیعه در این مرکز چه کارهایی انجام شده است؟
حجت‌الاسلام والمسلمین کریمی (قائم مقام مرکز):
بیشتر کتاب‌های کلامی که توصیف شده‌اند، (یعنی فهرست تفصیلی به همراه نمایه برای آنها تهیه شده است) کتب کلامی شیعه هستند که در کتاب المعجم الموضوعی لعلم الکلام در پنج جلد منتشر شده است. افزون بر این حدود 30 عنوان از کتاب‌های منطقی و کلامی نمایه‌های ترکیبی زده شده است که بسیاری از آنها منابع کلامی شیعه‌اند از جمله این مجموعه‌ها کتاب شریف الغدیر مرحوم علامه امینی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی:
مجموعه‌ای از رساله‌های صدرالمتألهین، کتاب شرح الهدایه الاثیریه، کتاب تعلیقه شرح حکمه‌الاشراق و کتاب مفاتیح‌الغیب صدرالمتألهین چکیده و نمایه شده‌اند. این مجموعه در حال آماده‌سازی برای عرضه است.
ولی بنای مرکز، از آغاز تأسیس بر این بوده است که کتاب‌هایی که در مراکز دیگر، چکیده یا نمایه شده‌اند. هر چند نارسایی‌هایی داشته باشند در دستور کار قرار نگیرد از این رو، بر روی اسفار، و الهیات شفاء و برخی کتب دیگر در این مرکز کاری انجام نشده است.
گفتنی است که در پایان این جلسه دو ساعته، استاد حشمت‌پور از ده‌ها محصول مکتوب و نرم افزاری مرکز نیز دیدن کردند.
