چهلمين شماره از نشريه معارف عقلی در آستانه انتشار است

مصاحبه با جناب آقاي محمدعلي شريفي اسدي مدير اجرايي نشريه‌هاي معارف عقلي و معارف منطقي مركز پژوهشي دائرة‌المعارف علوم عقلي اسلامي

امروزه يکي از معيارهاي اصلي پيشرفت در ميان کشورها، توليد علم است و از مهم‌ترين شاخص‌هاي توليد علم يا رشد علمي در هر کشوري، تعداد مقالات علمي آن کشور است. باعث افتخار است که مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) در کنار ساير فعاليت‌هاي آموزشي و پژوهشي، با راه‌اندازي حدود 12 نشريه علمي ـ پژوهشي، 6 نشريه علمي ـ ترويجي و چندين نشريه عمومي، سهم بسزايي در رشد علمي کشور دارد. سهم مرکز پژوهشي دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي از اين نشريات، 2 نشريه است: يکي دوفصل‌نامه علمي ـ ترويجي «معارف عقلي» که قريب 15 سال از آغاز فعاليت آن مي‌گذرد و چهلمين شماره آن در آستانه چاپ قرار دارد و ديگري دوفصل‌نامه علمي ـ پژوهشي «معارف منطقي» است که امسال هفتمين سال انتشار آن است. با اين مقدمه نخستين پرسش را از جنابعالي که از سال 85 تاکنون مديريت اجرايي نشريات مرکز را بر عهده داريد مطرح مي‌کنم:

اگرچه اهميت نشريات و توليد مقالات علمي بر کسي پوشيده نيست، ولي با توجه به اينکه هدف از راه‌اندازي اين مرکز تدوين دائرة‌المعارف است، آيا انتشار نشريه دور شدن از هدف اصلي مرکز نيست؟

بسم الله الرحمن الرحيم، با عرض سلام خدمت حضرتعالي، نخست لازم است یاد کنیم از ریاست عالیه فقید موسسه، حضرت علامه آیت‌الله مصباح یزدی (رضوان‌الله‌علیه) که در آستانه چهلمین روز درگذشت آن عالم مجاهد و انقلابی هستیم و به‌حق باید گفت همه دستاوردهای این مجموعه علمی را مرهون همت بلند و تلاش بی‌وقفه آن بزرگ‌مرد هستیم. خداوند ان‌شاءالله بر علو درجات ایشان بیافزاید. اما در پاسخ به پرسش‌تان بايد عرض کنم که راه‌اندازي نشريه، پاسخي به چندين دغدغه بود که از نخستين سال‌هاي تأسيس دائرةالمعارف در ذهن مسئولان مرکز وجود داشت که به دو مورد از آن‌ها اشاره مي‌کنم:

1. زمان‌بر بودن عرضه مقالات دائرةالمعارفي؛ هر کسي که با مجموعه‌هاي دائرةالمعارفي آشنا باشد، مي‌داند که براي تدوين دائرةالمعارفي متقن و ماندگار، ده‌ها سال زمان لازم است تا چنين اثري به جامعه علمي عرضه شود؛ از برنامه‌ريزي و آموزش گرفته تا تهيه شيوه‌نامه‌ها و استخراج اصطلاحات و سرانجام نگارش مقالات دائرةالمعارفي که آن نيز به‌خاطر اهميت و حساسيت کار، به‌طور طبيعي روند نگارش و ارزيابي طولاني‌تري نسبت به ساير مقالات علمي دارد.

از طرف ديگر، نويسندگان (متخصص و آموزش ديده) و ارزيابان علمی مقالات نيز افراد معدودي هستند که به‌طور هم‌زمان نمي‌توانند همه مقالات يک دائرةالمعارف را آماده کنند، تا همگي يک‌جا عرضه شود؛ بلکه پس از نگارش هر مقاله، نگارش مقاله ديگري آغاز مي‌شود که اين خود عامل ديگري براي طولاني شدن چنين آثاري است.

با توجه به نکته بالا، اين دغدغه شکل گرفت که با مقالات پايان يافته چه بايد کرد؟ بگذاريم اين مقالات تا فرا رسيدن زمان چاپ دائرةالمعارف در اين مرحله بدون استفاده بمانند؟ يا به‌نحو ديگري به جامعه علمي عرضه شوند.

همچنین تحقيقات و پژوهش‌هايي که در زمينه دائرةالمعارف‌نويسي در اين مرکز انجام شده بود، خود مي‌توانست موضوع بکر و سودمندي براي جامعه علمي باشد که بستري براي عرضه آن وجود نداشت.

2. نياز مقاله‌نويسان مرکز به امتياز علمي (رزومه علمي)؛ افزون‌بر نکته بالا، محققان و پژوهشگران نيز براي ارتقاي رتبه علمي خود، نياز به انتشار رسمي آثار خود داشتند، که با توجه به زمان‌بر بودن انتشار دائرةالمعارف، حق آنان ضايع مي‌شد. همه اينها، مسئولان مرکز را بر آن داشت که راه‌اندازي نشريه علمي مي‌تواند پاسخ مناسبي به اين دغدغه‌ها باشد.

هم‌اکنون مرکز داراي چه نشرياتي و با چه رتبه علمي است؟

نخستين نشريه مرکز دوفصل‌نامه علمي ـ ترويجي معارف عقلي است، که مدير مسئول آن، رياست مرکز پژوهشي دائرةالمعارف جناب حجت‌الاسلام والمسلمين آقاي دکتر احمد ابوترابي و سردبير آن جناب آقاي دکتر محمد فنايي اشکوري است. و جناب حجت‌الاسلام والمسلمين محمدباقر ملکيان نيز جانشين سردبير نشريه هستند که درواقع بخشي از وظايف سردبيري به ايشان محول شده است. همچنين آقايان، حجج اسلام محمد ايزدي‌تبار، دكتر محمدرضا محمدعليزاده و رسول باقريان، دبير علمي کلام، منطق و عرفان نشريه و جناب آقاي وحيد عليزاده دبير علمي فلسفه بوده‌اند.

از سال 1384 تاکنون سه پيش شماره و سی و نه شماره از اين نشريه در قالب فصل‌نامه و دوفصل‌نامه منتشر شده است و چهلمین شماره نیز در آستانه انتشار است.

نشريه ديگر مرکز، دوفصل‌نامه علمي ـ پژوهشي معارف منطقي است، که مدير مسئول آن همان مدير مسئول معارف عقلي و سردبير آن جناب حجت‌الاسلام والمسلمين عسکري سليماني اميري است. اين نشريه از سال 1393 از معارف عقلي جدا شده و تاکنون يازده شماره از آن منتشر شده است. معارف منطقي، تنها نشريه منطقي حوزوي و دومين نشريه منطقي در کشور است.

آيا امروز پس از انتشار چهل شماره از نشريه معارف عقلي و يازده شماره از نشريه معارف منطقي، به اهداف خود از انتشار آن دست يافته‌ايد؟

نمي‌توان به اين پرسش با بله يا خير پاسخ داد، بلکه بايد توضيحاتي ارائه شود. پس از راه‌اندازي نشريه، اهداف بالاتري براي آن ترسيم شد؛ ازجمله ارتقاي رتبه علمي نشريه، تا اولاً حق مقالات علمي ادا شود؛ ثانياً نويسندگان نيز بتوانند از امتياز بيشتري بهره ببرند. ارتقاي رتبه علمي نشريه (به رتبه پژوهشي) نيز خود اقتضائاتي داشت: نخست اينکه نشريه پژوهشي نمي‌توانست قلمرو عامي مانند معارف عقلي داشته باشد، به‌طوري که همه رشته‌هاي علمي مربوط به دائرةالمعارف را دربرگيرد. بنابراين بايد قلمرو نشريه محدود به رشته خاص مي‌شد، يا اينکه براي هريک از رشته‌هاي علوم عقلي اسلامي يک نشريه راه‌اندازي مي‌شد. بنابراين در گام نخست، بخش مربوط به مباحث دائرةالمعارف‌نويسي که بي‌ارتباط با علوم عقلي بود، حذف شد و در گام بعدي، موضوع منطق نيز از معارف عقلي جدا شده و در نشريه مستقلي با عنوان معارف منطقي منتشر شد که بعداً حائز رتبه علمي پژوهشي نيز شد. ساير موضوعات فعلاً ذيل معارف عقلي (با همان رتبه علمي ترويجي) در حال انتشار است و امکان استقلال و ارتقاي آن‌ها به رتبه پژوهشي با امکانات کنوني مرکز وجود ندارد.

مسئله ديگر اينکه، طبق ضوابط وزارت علوم، در هر شماره از نشریه، تنها يک يا حداکثر دو مقاله داخلي (از اعضای هیئت علمی موسسه) را مي‌توانستيم منتشر کنيم.

افزون‌براين، اقتضاي مقاله پژوهشي، داشتن نوآوري توسط نويسنده است؛ درحالي‌که اقتضاي مقالات دائرةالمعارفي، جمع‌آوري ديدگاه بزرگان و پيشينيان يک رشته علمي است. بنابراين، محققان مرکز بايد براي تبديل مقالات دائرةالمعارفي به مقالات پژوهشي نيز وقت صرف کنند، که اين امر نيز با توجه به فرصت محدود محققان مرکز، بايد به‌گونه‌اي مديريت شود که به فعاليت اصلي آنان آسيبي نزند.

نتيجه آنکه انتشار مقالات دائرةالمعارفي مرکز ـ با روندي نه‌چندان سريع ـ در حال انجام است.

آيا مي‌توانيد نمونه‌هاي از اين دست مقالات (مقالات دائرةالمعارفي که در نشريه منتشر شده است) را ذکر کنيد؟

بله؛ براي نمونه تنها در رشته منطق، مقالاتي درباره اقسام حمل و احکام آن؛ حکم در منطق و فلسفه؛ بررسي برهان ان و لم؛ حمل ذاتي اولي و حمل شايع صناعي؛ قضيه حمليه مرددة المحمول؛ تبيين جايگاه عقدالوضع در منطق؛ موجهات در منطق رواقي مگاري؛ تعريف در منطق؛ رسم در منطق؛ قياس حملي؛ قياس خلف؛ دلالت التزامي و چندين مقاله ديگر تاکنون در نشريه معارف عقلي و يا معارف منطقي منتشر شده است.

انشاءالله شاهد موفقیت روزافزون شما و همکاران‌تان باشیم. به‌خاطر فرصتی که در اختیارمان قرار داده‌اید سپاسگزاریم.

پيام‌رسان ايتا

https://eitaa.com/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@

پيام‌رسان سروش

http://sapp.ir/daeratolmaaref 

daeratolmaaref@