در این دیدار که در تاریخ 98/9/28 در مؤسسه امام صادق علیه‌السّلام برگزار شد، حضرات آیات فیاضی و رجبی و حجج اسلام آقایان دکتر احمد ابوترابی، محمدباقر ملکیان، محمد ایزدی‌تبار، احمد محمدی، مهدی بابایی و محمد کریمی حضور داشتند.

در آغاز جلسه آیت‌الله فیاضی ضمن تشکر از حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی به‌خاطر توجه و عنایتی که نسبت به انجام کارهای بنیادین در حوزه دارند، به‌صورت مختصر مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی را معرفی کردند.

در ادامه آیت‌الله رجبی ضمن ابلاغ سلام خالصانه آیت‌الله مصباح دامت برکاته، از این مرجع بزرگوار درخواست کردند تا با رهنمودهای خویش اعضای جلسه را بهره‌مند سازند.

 

سپس حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی پس از خیر مقدم به مسئولان، اساتید و محققان مؤسسه امام خمینی^(ره) و درخواست ابلاغ سلام به محضر حضرت آیت‌الله مصباح یزدی و آرزوی طول عمر و افزایش برکات ایشان، رهنمودهایی را بدین شرح بیان فرمودند:

بسم الله الرحمن الرحیم. برای نگارش مقالات دایرة‌المعارفی در علوم مختلف عقلی نخستین کاری که باید انجام شود تفکیک این علوم از یکدیگر است تا خلط مباحث منطقی و فلسفی و کلامی و عرفانی نشود. در مرحله دوم باید ببینید آیا مراکز دیگری هم هستند که قصد نگارش چنین مقالاتی را دارند یا خیر، اگر چنین مراکزی باشند باید طوری عمل شود که مکمل همدیگر باشید تا از انجام کارهای موازی پرهیز شود. برای نمونه گروه علمی کلام در مؤسسه امام صادق علیه‌السّلام در حال نگارش مقالات این علم هستند. در مرحله بعد، باید از نگارشِ هم‌زمان در رشته‌های مختلف پرهیز شود، بلکه یکی را به پایان برسانید، سپس علم دیگر را آغاز کنید. در انجام کارهای علمی طوری عمل شود که این آثار قابل استفاده برای مخاطبان بوده و نیاز محققان را به‌خوبی برآورده سازد. من برخی از آثار مرکز دایرة‌المعارف را ملاحظه کردم، زحمات بسیاری کشیده شده و آثار خوبی تدوین گشته است و امیدوارم که در آینده نیز شاهد دستاوردهای پرارزشی از مرکز دائرة‌المعارف باشیم.

 

پیش از سخنان حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی، جناب حجت‌الإسلام و المسلمین دکتر احمد ابوترابی (ریاست مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف) با ابراز خرسندی از شرفیابی به محضر این مرجع عالیقدر که از همراهان امام راحل و خود از شخصیت‌های برجسته در عرصه پژوهش کشور هستند، گزارشی از فعالیت‌های انجام گرفته در مرکز را ارائه کردند.

این عضو هئیت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در ابتدا گفتند: مركز دایرة‌المعارف یكی از مراكز وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) است که به بركت نظام مقدس جمهوری اسلامی و زحمات حضرت امام راحل و مقام معظم رهبری و به عنوان یكی از ثمرات خون شهدای انقلاب اسلامی تحت اشراف حضرت‌آیت‌الله مصباح یزدی دامت بركاته فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد.

ایشان اضافه کردند: مركز دایرة‌المعارف دارای برنامه‌ها و پروژه‌های طولانی‌مدتی است كه هدف نهایی آن تألیف دائرةالمعارف‌هایی در زمینه علوم عقلی اسلامی است. هدف از این دائرةالمعارف در درجه اول، ایجاد زمینه‌ای برای پژوهش‌های جامع و دقیق در موضوعات علوم عقلی و در درجه دوم، فراهم کردن مجموعه‌ای است كه بتواند مبانی عقلی معارف اسلامی را به جهان معرفی کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی تهیه چنین دائرةالمعارف‌هایی را نیازمند به دو كار اساسی دانستند: اول، انجام برخی از پژوهش‌های بنیادین كه زمینه و فهم دقیق و ارائه درست و جامع را از علوم عقلی فراهم آورد؛ دوم، آسان کردن و سرعت بخشیدن به انجام پژوهش برای پژوهشگران برجسته و مقاله‌نویسان مرکز.

ایشان اضافه کردند: برای نیل به این هدف در هرکدام از رشته‌ها فعالیت‌های زیر انجام شده است:

1. تهیه اصطلاح‌نامه كه نقشه جامع علوم و جایگاه هر اصطلاح را به صورت مستند در بر داشته باشد.

2. فراهم آوردن معجم‌هایی كه با مراجعه به منابع و فهم متون آنها توسط پژوهشگران متخصص تهیه شده است.

این پژوهش‌ها به گونه‌ای نیست كه از طریق جستجوهایی لفظی و پیشرفت تكنولوژی به راحتی بدست آید و بلكه مبتنی بر فهم تخصصی از متون است.

3. تهیه پرونده‌های علمی با مراجعه به اصطلاح‌نامه‌ها و معجم‌ها كه محققان مقاله‌نویس را تا اندازه زیادی از مراجعه به كتابخانه‌ها بی‌نیاز می‌كند و موجب سرعت و جامعیت و سهولت تحقیقات می‌شود.

دکتر ابوترابی خاطر نشان کرد طبق دستور حضرت آیت‌الله مصباح یزدی تدوین دایرة‌المعارف کلام به دلیل اینکه در مؤسسه امام صادق علیه‌السلام در حال انجام است از اولویت کارهای مرکز دایرة‌المعارف خارج شده است.

این استاد علوم عقلی حوزه علمیه قم افزودند تهیه اصطلاح‌نامه‌ها و ایجاد زمینه‌های پژوهش در مرکز مربوط به همه رشته‌ها بوده و همزمان انجام شده است و بحمدلله کار مربوط به اکثر رشته‌های علوم عقلی اسلامی پایان یافته و عرضه شده و در مورد بقیه رشته‌ها نیز این پژوهش‌ها رو به اتمام است به طوری که تاكنون بیش از 120 جلد کتاب و 31 نرم‌افزار در رشته‌های معرفت‌شناسی، منطق، فلسفه، كلام، فلسفه دین، فلسفه حقوق، فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی، عرفان نظری، عرفان عملی و عرفان ادبی منتشر شده که از جمله مهمترین این آثار اصطلاح‌نامه‌های معرفت‌شناسی، منطق، فلسفه، كلام، فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و معجم‌های موضوعی در رشته‌های مختلف است.

باید اضافه کرد که مدخل‌های دائرةالمعارف از درون اصطلاح‌نامه‌ها و با عنایت به نظام روابط اصطلاحات كه هم دقت و هم جامعیت را تضمین كند تهیه شده است.

حجت‌الاسلام ابوترابی گفتند نسبت به تدوین خود دایرة‌المعارف‌ها به‌ویژه با عنایت به کمبود منابع مالی و امکانات و نیرو، تدوین دایرة‌المعارف‌ها همزمان انجام نمی‌شوند و در حال حاضر تدوین مقالات دائرةالمعارفی در رشته منطق به صورت جدی و در فلسفه سیاسی و عرفان نظری به صورت اندک با عنایت به پژوهشگران تربیت شده توسط مركز آغاز شده است.

مدیر مرکز دایرة‌المعارف در پایان سخنان خود گفتند یادآوری این نكته لازم است كه دوره‌های بی‌سابقه‌ای برای پرورش محققان منطق و عرفان در مركز برگزار شده كه ویژگی آن، جامع بودن موضوعات درسی بوده و به‌خصوص در عرفان به‌صورت كنترل شده و با رعایت مصالح حوزه و شریعت صورت گرفته است.

البته در این مركز دو مجله علمی نیز تهیه می‌شود: یكی مجله علمی ـ ترویجی «معارف عقلی» است كه قلمرو آن همه موضوعات علوم عقلی می‌باشد (به‌جز منطق) و دیگری مجله علمی ـ پژوهشی «معارف منطقی» است.