مقاله‌نویسی
رسالت اصلی مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی، تدوین دائرة‌المعارف‌های تخصصی در هر یک از رشته‌های علوم عقلی اسلامی است. هر یک از فعالیت‌های پژوهشی این مرکز به گونه‌ای انجام شده است که با چشم‌پوشی از کارایی آنها در تدوین دائرة‌المعارف‌ها نیز، ارزشمند است و کاربرد مستقل و مفید دارد؛ اما هدف اولیه و اصلی همه آنها فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای دستیابی به مقالات دائرة‌المعارفیِ هماهنگ با مطلوب‌ترین معیارها و قابل عرضه در سطح بین‌المللی بوده است.
ازاین‌رو، اگر این فعالیت‌ها طبق روال موجود ادامه یابند، حاصل آنها دائرة‌المعارف‌هایی تخصصی در هر یک از رشته‌های علوم عقلی اسلامی خواهد بود.
شیوه‌نامه‌ها
در راستای تدوین مقالات مطلوب، افزون بر فعالیت‌های بنیادی و مقدماتی که تاکنون برای دستیابی به مقالات انجام شده است و هر كدام شیوه‌نامه خود را دارد، تدوین ضوابط و تنظیم شیوه‌نامه‌های مختلفی كه مستقیماً در تدوین مقالات و تنظیم دائرة‌المعارف مؤثر بلكه ضروری‌اند، در دستور کار این مرکز قرار گرفت و حاصل این تلاش تاکنون، تدوین و نهایی‌سازی چند شیوه‌نامه و آیین‌نامه بوده است.
اجزای مقالات
براساس شیوه‌نامه‌ای که برای تدوین مقالات دائرة‌المعارفی در این مرکز به تصویب رسیده است، یک مقاله دائرة‌المعارفی از سه بخش تشکیل می‌گردد، اصل مقاله و دو پیوست. اصل مقاله، متنی است که با رعایت ضوابط، گزارشی جامع، دقیق، کوتاه و با ذكر مستندات کامل، از موضوع مقاله (مدخل) ارائه می‌دهد.
در پیوست اول مقاله، وضعیت جغرافیایی مدخل از جهت اصطلاح اعم، اخص، مترادف‌ها و مشترك‌های لفظی و مباحث مرتبط گزارش می‌شود. این گزارش، در واقع برخاسته از اصطلاح‌نامه مدخل است که قبلاً تهیه شده است و در اینجا با بیانی روشن و متعارف عرضه می‌گردد.
در پیوست دوم مقاله، تعاریفی از مدخل که در متون اصلی و معتبر ارائه شده است به ترتیب تاریخی و با حذف تعاریف تکراری گزارش می‌شود. در این پیوست، هیچ دخل و تصرفی در متن تعاریف انجام نمی‌گیرد بلکه با نقل قول مستقیم و بدون ترجمه در معرض استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد.
این دو پیوست به صورت‌های مختلفی قابل عرضه‌اند؛ می‌توان آنها را بهمراه متن مقاله در یك مجموعه عرضه کرد، که در این صورت، دید جامع‌تر و روشن‌تری از مدخل برای پژوهشگران فراهم می‌آورند؛ همچنین این دو پیوست قابلیت عرضه مستقل دارند. پیوست اول در واقع اصطلاح‌نامه مدخل است و پیوست دوم اگر به صورت مستقل عرضه شود در واقع فرهنگ‌نامه‌ای از یک رشته علمی به شمار می‌آید.
بنابراین، در هنگام تدوین یك مقاله، در واقع سه كار مستقل در حال انجام است و سه دستاورد مستقل دارد.
ویژگی‌های متن اصلی مقاله
ضوابط سخت‌گیرانه‌ای که برای تدوین مطالب در شیوه‌نامه تدوین مقالات دائرة‌المعارفی در نظر گرفته شد به گونه‌ای است که اگر به صورت دقیق رعایت گردند حاصل آن، دائرة‌المعارفی خواهد شد که همه مزایای معتبرترین دائرة‌المعارف‌های موجود جهان را خواهد داشت و ضعف‌ها و کاستی‌های آن را ندارد. برخی از اجزای محتوایی این مقالات عبارتند از:
شناسه (معرفی کوتاه مدخل)؛ بیان اهمیت مدخل؛ وجه تسمیه؛ بیان تاریخچه و سیرتحولات مدخل به لحاظ لفظ و محتوا، با تأکید بر بیان مبتکران؛ گزارشی دقیق، کامل و کوتاه از مباحث اصلی مرتبط با مدخل؛ احکام و ویژگی‌ها؛ بیان تعاریف؛ ارائه یک تعریف به عنوان تعریف منتخب، به همراه ارائه مستندات مطالب به صورت دقیق و کامل؛ ارائه فهرست منابع در پایان مقاله.
هر چند مقاله‌نویسان در مقام بیان مطالب باید به دور از جانب‌داری علمی و غیرعلمی به گزارش دقیق از مطالب بپردازند اما حق دارند در پایان گزارش، دیدگاه خود را به صورت روشن و کوتاه در بخشی کاملاً مجزا و قابل تشخیص درباره درستی یا نادرستی محتوای مطالب ارائه دهند. این بخش می‌تواند، ارزش مداری را با گزارشی بودن مقاله تضمین كند.
همچنین مقاله‌نویسان موظف هستند که مقالات خود را با توجه به دیدگاه‌های رقیبی که درباره دیدگاه عالمان عقلی وجود دارد ـ به ویژه در غرب ـ وجود دارد، نوشته و مطالب خود را بیان کنند؛ هر چند نمی‌توانند مستقیماً به دیدگاه‌های غربی بپردازند، مگر آنکه مدخل اصلی یا ضمنی یا نمایه، مستقیماً مربوط به دیدگاه‌های عالمان عقلی غرب باشد. افزودن این بخش، كاربردی بودن و بروز بودن مقالات را تأمین می‌كند.
