معرفی اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی توسط حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی امیدی

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی امیدی که جهت معرفی اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی در جایگاه قرار گرفته بود بعد از عرض احترام به ساحت مقدس امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف و امام راحل و شهدای گرانقدر، سخنان خود را در چهار بخش تبیین کردند.

ایشان در بخش اول صحبت‌های خود جایگاه فلسفه سیاسی در علوم عقلی را مطرح کرده و گفتند همانطوری که مستحضر هستید حکمت از گذشته در دو معنای عام و خاص به کار رفته است؛ حکمت به معنای عام یعنی سخنان مبرهن، مستحکم و متضمن اسرار درباره بود و نبود و باید و نباید در حوزه عقاید، اخلاق، فقه و حقوق. همینطور آموختن علومی که جز از طریق وحی به آن دسترسی نیست جزء حکمت به معنای عام است. حکمت به معنای خاص عبارتست از علم به موجود بما هو موجود و یا تصور و تصدیق و حقایق نظری و عملی به اندازه توانایی آدمی و استکمال نفس از این طریق است. حکمت به معنای اخیر به دو بخش حکمت نظری و حکمت عملی تقسیم می‌شود و حکمت نظری به سه شاخه طبیعیات، ریاضیات و الهیات منقسم شده و حکمت عملی به سه شاخه اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدُن تقسیم می‌شود. سیاست مدن یا حکمت عملی همان فلسفه سیاسی است که به معنای معرفت متقن ناشی از تأمل روشمند عقلانی در حوزه سیاست و تمییز قسم واقعی از انواع موهوم و پنداری است.

استاد امیدی با اشاره به مستقل بودن علم فلسفه سیاسی گفت: فلسفه سیاسی به عنوان مبنای نظری دانش سیاسی و ارائه‌گر دورنمایی سیاست عملی، علمی مستقل است و در رتبه‌بندی دانش، جزء دانش‌های درجه اول محسوب می‌شود و به همین جهت متفاوت از فلسفه علم سیاست است که به عنوان دانش درجه دو شناخته می‌شود، البته گاهی از عنوان فلسفه سیاست استفاده می‌شود ولی مراد از آن تأمل عقلانی در باب سیاست و امور سیاسی است که در این صورت با فلسفه سیاسی یکی خواهد بود.

ایشان افزود: دانش فلسفه سیاسی به دلیل عقلی بودن مباحث، روش و اسلوب بحثش، فلسفه می‌باشد و به جهت سنخ موضوعات و گزاره‌های آن، سیاسی است و به خاطر نوع جهت‌یابی و پیوند با داده‌های وحیانی وجه اسلامی به خودش گرفته است. فلسفه سیاسی اسلامی به مثابه شاخه‌ای از حکمت عملی و بخشی از علوم عقلی اسلامی مبنای نظری قریب مدنیت و تمدن اسلامی است.

قائم‌مقام گروه فلسفه سیاسی مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی در بخش دوم بیانات خود افزودند: اما اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی معجم جامع اصطلاحات و واژه‌های شکل‌دهنده این دانش است که به صورت سامان‌یافته و نظام‌مند و در یک شبکه‌ی به هم‌پیوسته از مفاهیم، تدوین پیدا کرد.

این مدرس فلسفه سیاسی درباره فایده علمی اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی گفت: اصطلاح‌نامه از لحاظ سلبی از خطاهای منطقی و مغالطه‌های پژوهشی در مصطلحات و از تداخل موضوعات و ورود به موضوعاتی که با فلسفه سیاسی غیرمرتبط است پیشگری می‌کند، و از منظر ایجابی جامعیت‌بخش محتوای پژوهش‌هاست، ترسیم نقشه جامع فلسفه سیاسی بوده و دستیابی به اصطلاحات را برای محققین تسهیل کرده و عملیات جستجوی پژوهشی را تسریع می‌کند، روابط صحیح مفهومی میان اصطلاحات و جایگاه هر اصطلاح و دامنه و گستره مباحث مرتبط با آن را در ساختار دانش تعیین كرده و درنهایت درختواره اصطلاحات فلسفه سیاسی را در ساختار دانش کشف می‌نماید.

دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در بخش سوم سخنان خود ویژگی‌های اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی را اینگونه تشریح کردند: جامعیت واژه‌ها و اصطلاحات، جامعیت منابع از حیث ادوار تاریخی؛ قدیم و جدید؛ اسلامی و غربی؛ مکاتب مشهور فکری، شخصیت‌های مهم فلسفی سیاسی، و منابع معتبرشان، دقت در گزینش اصطلاحات و روابط از طریق بررسی اصطلاحات در شورای علمی تخصصی، بازنگری مصوبات پس از درج اصطلاحات در نمودار درختی، مستند بودن متون و مؤاخذ، چینش تاریخی تعاریف، استفاده از واژه‌های اصلی به جای علائم اختصاری، چینش رده‌ها بر اساس علل چهارگانه، هم‌آوائی اصطلاح‌نامه با نمایه‌ها و مقالات دائرة‌المعارفی، عمده ویژگی‌های دانش‌نامه و اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسیِ در حال رونمایی است.

ایشان در ادامه افزود: لوح فشرده‌ای هم همراه این کتاب اصطلاح‌نامه تقدیم کاربران می‌شود که دربردارنده تصویری از منابع هر یک از اصطلاحات است. در این نرم‌افزار افزون بر امکان مشاهده تصویر منابع، امکان جستجوی در فهرست مطالب هم وجود دارد.

این مدرس و محقق در زمینه فلسفه سیاسی در بخش چهارم بیاناتشان درباره افق و چشم‌انداز فعالیت‌های گروه اظهار داشت که گروه فلسفه سیاسی دائرة‌المعارف علوم عقلی بنا دارد با تدوین مقالات دائرة‌المعارفی گام بنیادین دیگری را در راستای دانش فلسفه سیاسی اسلامی برداشته و با نمایه‌زنی منابع مهم فلسفی ـ سیاسی، راه‌اندازی مجله تخصصی فلسفه سیاسی، حمایت از پایان‌نامه دانشجویی مرتبط با مسائل فلسفی ـ سیاسی و نهایتا در صورت امکان ایجاد قطب فلسفه سیاسی کشور در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، افق و دورنمایه فعالیت‌های گروه فلسفه سیاسی را در دائرةالمعارف علوم عقلی ترسیم كند.

در پایان استاد امیدی ضمن تشکر صمیمانه از همکاری مسئولین مؤسسه امام خمینی (ره) و مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف و تمامی اساتید شورای علمی گروه فلسفه سیاسی و محققین این بخش افزودند: اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی نتیجه مطالعه بیش از 600 اثر علمی و استخراج 1800 اصطلاح توسط محققین و بیش از 120 جلسه دو ساعته شورای علمی گروه فلسفه سیاسی می‌باشد.

اضافه می‌شود كه اعضای شورای علمی فلسفه سیاسی مركز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی و محققین آن از قرار زیر است:

اعضای شورای علمی: حجج اسلام و آقایان دکتر علیرضا صدرا، دكتر مهدی امیدی، دکتر محسن رضوانی، دکتر مرتضی یوسفی راد، دکتر مهدی بابایی، دکتر حیات‌الله یوسفی و جناب حجت‌الاسلام سید مهدی سیدیان.

محققین: حجج اسلام آقایان دكتر مهدی قربانی، محمد ذوالفقاری، داود تقی‌لو، محمود راست‌پسر، منصور شاطری، عبدالله اخلاقی و علی‌اکبری سیدانی.