همایش رونمایی از دستآوردهای جدید مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی با سخنرانی حضرت علامه آیتالله مصباح یزدی
مراسم رونمایی از دستاوردهای جدید مرکز پژوهشی دایرةالمعارف علوم عقلی اسلامی با حضور حضرت علامه آیتالله مصباح یزدی، ریاست محترم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) روز پنجشنبه 1395/03/06 در تالار مؤسسه برگزار شد.
در آغاز این مراسم پس از تلاوت قرآن و سرود جمهوری اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد ابوترابی (رئیس مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی) به معرفی کلی دستآوردهای جدید مرکز پرداختند. سپس حجج اسلام آقایان دکتر مسعود اسماعیلی (مسئول گروه عرفان ادبی ) و محمد کریمی (قائم مقام مرکز) جزئیات بیشتری از آثار عرضه شده را برای حضار تبیین کردند.
در بخش دیگری از این مراسم حضرت علامه آیت الله مصباح یزدی در سخنانی ضمن بیان اهمیت علوم عقلی و کارهای درازمدت و بنیادی فرمودند:
مهم‌ترین كار برای آنكه بنای علمی مستحكمی داشته باشیم، آن است كه ساختاری بنیادی داشته باشیم و این كار هم با ابزارهایی از جمله دائره‌المعارف‌ها امكان‌پذیر است.
ایشان ضمن اشاره به برخی تحقیقات دراز مدت در دنیا درباره مسائل بسیار جزئی، نگارش دائره‌المعارف‌ها و بکارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته را در این عرصه، موجب صرفه جویی در عمر اندیشمندان و محققان دانستند و فرمودند با این کار گاهی می‌توان تحقیقات هفتاد ساله را در یک سال انجام داد.
در پایان آیین رونمایی از آثار مرکز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی از برخی همکاران در گردآوری این آثار قدردانی شد.
گفتنی است، دستآوردهای جدید مركز پژوهشی دائره‌المعارف علوم عقلی اسلامی شامل ده‌ها جلد کتاب و چندین نرم‌افزار به شرح زیر می‌باشد:
- المعجم الموضوعی لکتاب الغدیر (2جلد)
این اثر پژوهشی، دربردارنده نزدیک به 4500 کلیدواژه و 17000 نمایه ترکیبی كتاب ارزشمند الغدیر (اثر علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی)است.
جلد اول این کتاب شامل نمایه‌های موضوعات و معصومین است و در جلد دوم، نمایه‌های اعلام و آثار و مستندات کتاب شریف الغدیر آورده شده است
نرم افزار جامع: این اثر افزون بر لوح فشرده همراه کتاب، در قالب نرم‌افزاری مستقل با عنوان «کنزالحکمه 9» نیز عرضه شده است که دربردارنده متن كتاب الغدیر، نمایه‌ها و كلیدواژه‌های آن است و دارای امكانات فراوان و قابلیت جست‌وجوهای ساده و پیشرفته متعددی است که به‌وسیلة آن، می‌توان از راه‌های مختلف از متن و نمایه‌های كتاب بهره برد.
-
اصطلاح‌نامه فلسفه اسلامی(5 جلد) و نرم افزار جامع؛
در این اصطلاح‌نامه حدود 13000 اصطلاح فلسفی همراه با 27300 مستند، معرفی شده است که از حدود 190 منبع استخراج شده و در چهارده رده قرار گرفته‌اند. این رده‌ها بدین‌قرارند:
الأحكام الكلیة للوجود؛ الوجود الرابط و المستقل؛ المواد الثلاث؛ الماهیة؛ المقولات؛ الواحد و الكثیر؛ العلة و المعلول؛ القوة و الفعل؛ التقدم و التأخر؛ العلم؛ علم النفس؛ الإلهیات بالمعنی الأخص؛ المعاد؛ العلوم.
- اصطلاح‌نامه کلام اسلامی (2جلد) و نرم افزار جامع؛
در این اصطلاح‌نامه حدود 3650 اصطلاح کلامی همراه با 9300 مستند، معرفی شده است. این اصطلاحات از حدود 280 منبع استخراج شده و در پنج رده : التوحید، العدل، النبوة، الإمامة و المعاد قرار گرفته‌اند
- فرهنگنامه عرفان‌ادبی (جلد اول).
این فرهنگ نامه در دو بخش اصطلاحات و معانی غیررایج تدوین شده است و شامل 394 مدخل است که در برگیرنده 800 معنای اصطلاحی عرفانی و نزدیک به 400 معنای غیر رایج است که از حدود 60 منبع مهم در ادبیات عرفانی استخراج شده است.
نظام حاكم بر این فرهنگنامه، نظام اصطلاح‌نامه‌ای است، یعنی از اهداف اولیه آن نشان دادن رابطه اصطلاحات است، اما اطلاعاتی كه ذیل یك مدخل در این مجموعه آورده شده است در حد یك فرهنگنامه و به دیگر سخن، دائرةالمعارفی مختصر است، چون افزون بر معانی مختلف یك واژه ، روابط میان اصطلاحات، مشخص ساختن جایگاه هر معنا در میان رده‌های عرفان ادبی، توضیحاتی در باب هر معنا و هر اصطلاح، مستنداتی از اشعار و دلایل كاربرد آن واژه در آن معنا، و در موارد لازم توضیح مفهوم اشعار را نیز در بر دارد؛ همچنین، این مجموعه شامل نقشه جامع عرفان ادبی است.
- کتابشناسی اجمالی علوم عقلی اسلامی(21 جلد) و نرم‌افزار آثار علوم عقلی اسلامی؛
کتابشناسی اجمالی این مركز، از دو بخش تشكیل شده‌اند: 1) معرفی منابع؛ 2) فهرست‌ها.
در بخش اول، هر كتاب با گزینه‌های ذیل معرفی شده است: شهرت و نام پدیدآور، تاریخ ولادت و وفات پدیدآور، شماره منبع، نماد نوع منبع، عنوان منبع، نام مترجم، مصحح، محقق و...؛ معادل انگلیسی پدیدآوران منابع (در ترجمه‌ها)، محل نشر، نام ناشر، تاریخ نشر، نوبت چاپ، تعداد صفحات، قطع، زبان، شابك (شماره استاندارد بین‌المللی كتاب)، درجه، محل نگهداری، شماره ثبت، موضوعات به صورت درختی، محل درج و شماره جلد (در موارد لازم).
بخش دوم این كتاب، به فهرست‌های مختلفی اختصاص یافته است كه زمینه جست‌وجو در بخش اول كتاب را فراهم می‌كند. در این بخش، فهرست‌های ذیل آورده شده‌اند:
فهرست پدیدآوران، فهرست منابع فارسی، فهرست منابع عربی، فهرست موضوعات، فهرست آثار، فهرست اعلام، فهرست گرایش‌ها.
- کتابشناسی تفصیلی تاریخ فلسفه اسلامی (5جلد) و نرم افزار آن؛
این کتاب شامل معرفی 5050 کتاب و مقاله از کتابخانه‌های مختلف است که افزون بر مشخصات نشر، موضوعات تفصیلی و عناوین ریز مطالب كتاب‌ها را نیز دربر دارد (که ویژگی مهم کتاب‌شناسی‌های تفصیلی علوم عقلی اسلامی به شمار می‌رود).
بخش اول(مشخصات نشر) با گزینه‌های ذیل معرفی شده است: شهرت و نام پدیدآور، تاریخ ولادت و وفات پدیدآور، شماره منبع، نماد نوع منبع، عنوان منبع، نام مترجم، مصحح، محقق و...، معادل انگلیسی پدیدآوران منابع (در ترجمه‌ها)، محل نشر، نام ناشر، تاریخ نشر، نوبت چاپ، تعداد صفحات، قطع، زبان، شابك (شماره استاندارد بین‌المللی كتاب)، درجه، محل نگهداری، شماره ثبت، نمایه‌ها، محل درج و شماره جلد (در موارد لازم).
بخش دوم (نمایه‌های موضوعی) شامل: موضوعات كتاب‌ها به یكی از دو صورت كلیدواژه (نمایه مفرد) و واژه‌های مركب (نمایه تركیبی) به همراه شماره صفحه منبع آنها است. سیر درختی موضوعات، از كلی‌ترین موضوع (عنوان رشته علمی) آغاز می‌شود و به موضوعات كاملاً جزئی انجام می‌پذیرد.
- کتابشناسی تفصیلی منطق و تاریخ منطق (3جلد) و نرم افزار آن؛
این کتاب شامل معرفی 2004 کتاب و مقاله از کتابخانه‌های مختلف و نمایه‌های موضوعی آنها است.
این کتاب نیز مانند کتابشناسی تفصیلی تاریخ فلسفه از دو بخش مشخصات نشر و نمایه‌های موضوعی تشکیل شده است که توضیح آن قبلا بیان شد
- فهرست نسخ عکسی علوم عقلی اسلامی (2جلد)
کتاب فهرست نسخه‌های عکسی علوم عقلی اسلامی که تا کنون دو جلد از آن منتشر شده است، شامل معرفی 1000 نسخه خطی است که 2422 رساله را دربرگرفته است و از حدود صد مرکز نگهداری نسخ خطی داخل و خارج از کشور تهیه شده است.
این کتاب از دو بخش فهرست نسخه‌ها و نمایه عناوین تشکیل شده است:
بخش اول (فهرست نسخه‌ها) شامل: شمارة ثبت؛ عنوان؛ پدیدآوران؛ موضوع؛ زبان؛ وضعیت نسخه؛ وضعیت کتابت و ... است
و بخش دوم (نمایه‌ها) شامل: نمایه‌های عناوین، پدیدآوران، موضوعات، کاتبان، تاریخ کتابت و ... است
