اتمام مراحل تحقیقاتی کتاب و نرم‌افزار «المعجم الموضوعی لکتاب الغدیر»
مدیر گروه کتاب‌شناسی مرکز پژوهشی دائره‌المعارف با توجه به این که نوع پژوهش در این اثر نمایه نویسی است، نخست به تبیین فلسفه نمایه‌نویسی بر آثار علوم عقلی پرداختند: پژوهش دقیق و جامع درباره هر علمی، بدون آگاهی از میراث پیشینیان و کوشش‌های علمی‌آنان امکان‌پذیر نخواهد بود. از سویی مراجعه مستقیم به منابع جهت دستیابی به مطالب مندرج در آن، زمان زیادی را از محققان می‌طلبد؛ از این رو پژوهشگران از دیرباز برای یافتن راه‌هایی جهت دستیابی سریع و آسان به مطالب منابع در تلاش بوده‌اند. پیدایش فهرست‌های مطالب، معجم المفهرس‌ها، کشف الآیات و کشف الابیات‌ها مولود همین تلاش‌ها بوده‌است. اما با توجه به این که بیشتر این تلاش‌ها بر محور فهرست‌های لفظی متمرکز بوده، کمک شایانی به محققان در دستیابی به موضوعات گوناگون نکرده است.
کاری که این مهم را برآورده می‌سازد تهیه فهرست‌ها و معجم‌های موضوعی است که مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی‌فعالیت های متعددی را در این راستا در دستور کار خود قرار داده‌است از جمله این فعالیت ها نمایه نویسی برخی از متون است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدی تبار در توضیح شیوه نمایه‌نویسی مرکز بیان کردند: در این فعالیت پژوهشی هر مطلب قابل توجهی که در منبع مورد نظر آمده‌است در قالب عبارتی کوتاه زیبا و شیوا که معمولا از 2 یا 3 کلمه تشکیل شده ارائه می‌گردد. در نمایه‌ها اصطلاحات و اعلام و آثار یک علم محور قرار گرفته و توضیحی درباره آن بیان می‌گردد و مجموعه نمایه‌های مربوط به یک موضوع در ذیل یک عنوان رایج که «کلیدواژه» نام دارد نمایش داده می‌شود.
محققان با جستجو در کلیدواژها به اصطلاح مورد نظر خود دست یافته، نمایه‌های ذیل آن را مطالعه کرده، در صورت لزوم با توجه به آدرس، به خود منبع رجوع می‌کنند.
ایشان در خصوص آثار نمایه‌نویسی شده مرکز اشاره‌کردند: تا کنون این نحوه پژوهش بر روی منابع متعددی از رشته‌های مختلف علوم عقلی صورت پذیرفته که محصول این پژوهش‌ها در آینده عرضه خواهد شد. یکی از این منابع کتاب شریف الغدیر اثر فاخر و ارزشمند مرحوم علّامه بزرگ شیخ عبدالحسین امینى نجفى است که حدیث شریف غدیر را از جوانب گوناگون بررسی کرده است. حاصل این پژوهش به زودی به صورت نرم افزار و کتاب در اختیار محققان قرار می‌گیرد.
این محقق علوم عقلی در تبیین جزئیات کتاب معجم موضوعی الغدیر اظهار کردند: این اثر پژوهشی که به نام المعجم الموضوعی لکتاب الغدیر عرضه می‌گردد مشتمل برحدود 17000 نمایه ترکیبی و حدود 4500 کلیدواژه می‌باشد. بیشتر کلیدواژه‌ها کلیدواژه‌های اصلی است که نمایه‌ها در ذیل آن می‌آید ولی برخی از کلیدواژه‌ها ارجاعی است. فلسفه کلیدواژه‌های ارجاعی این است که برخی اصطلاحات و اعلام افزون بر تعبیر رایج و مرجح با تعبیراتی غیرمرجح نیر به کار می‌رود و ممکن است محققان از راه تعبیرات نامرجح به جستجوی مطلبی بپردازند؛ از این‌رو واژه‌های نامرجح نیز به مثابه کلیدهای ارجاعی در نظر گرفته شده‌است.
نمایه‌های این مجموعه در چند بخش ارائه شده‌است:
-
نمایه های مربوط به اصطلاحات
-
نمایه‌های مربوط به آثار، یعنی آثاری که در کتاب الغدیر به بررسی آنها پرداخته شده و درباره مؤلف یا شارح یا ضعف و قوت کتاب مطلبی آمده‌است یا تنها مطلبی از آن اثر نقل شده‌است.
-
نمایه‌های مربوط به اعلام الغدیر، با توجه به این که موضوع کتاب الغدیر بررسی حدیث شریف غدیر در طول تاریخ است. لازم بوده که تمام رجال سند در طبقات مختلف تاریخی و نیز تمام کسانی که در طول تاریخ راجع به این حدیث شریف سخنی گفته یا اثری به نگارش در آورده‌اند، مورد بررسی قرار گیرند و شرح حال آنان هرچند به طور مختصر مطرح گردد، از این رو سهم وافر وقابل توجهی از مطالب کتاب الغدیر به شرح حال اعلام مربوط به حدیث غدیر اختصاص یافته‌است.
